Узбекистон республикаси халк таълими вазирлиги

расм. Сифат бўйича менежер функцияларини ривожланиш

босқичлари
Буларга маркетингни мисол тариқасида кўрсатиш мумкин. Аммо маркетинг бўлими сифат бошқарувидан алоҳида сифатида шаклланган бўлиб, у билан алоқадор бўлмаган. Сифат бошқарувида янги бўлимлар
ташкил топган. Сифат назоратида сифат аудити ва уни бошқариш инспекцияси ҳамда баҳолаш ишлари иўлга қўиилган.
90-йилларга келиб бошқарувни илмий ташкил этилиши, маҳсулот ишлаб чиқаришда янгиликларни кўпайиб кетиши, бозорда рақобатни устунлиги ҳамда истеъмолчи биринчи ўринга чиқиши натижасида сифатга эътибор ўзгариб кетди. Шу даврда TQMra асос солинди. Сифат бошқаруви корхонанинг ҳар бир бўлинмасидан тортиб ишчиларгача бўлган даражани қамраб олди. Маҳсулотларни синаш, улар устида турли тажрибалар ўтказиш, уларнинг назорати, аудити ривож топиб борди. Ниҳоят, сифат бошқаруви бутун корхона бошқарувига уйғун тарзда шакллантирилди ва маркетинг бўлими билан алоқадорлиги таъминланди. Сифат бошқарувини ташкил этишда харажатларни ортиши кузатилди. Харажатларни кўпайиши сифат бошқарувида менежернинг функциясини ҳам ортириб борди. Янги бўлимларни ташкил этилиши ёки барча бўлимлар функциясига сифат бўйича масъулиятни бриктирилиши сифат менежментини ташкил этиш ва мувофиқлаштириш ишларини такомиллашувига олиб келди.

3. 
   Сифатни бошқаришда умумий мотивицион жараёнлар
   

"Мотив" тушунчаси руҳий ҳолатларни ифодалаш учун фойдаланиладиган интилиш, кучли орзу, иштиёқ, ният, мўлжал, ҳоҳиш, қўрқув, ваҳима каби инсонларни фаолиятга, аниқ йўлбошчи мақсадга тайёргарлигини ифодаловчи маъноларни англатади. Инсон фаолияти кўплаб мотивларга, барча ички жараёнларнинг ўзаро ҳаракатига йўналтирилган бўлиб, уни мотивация деб номланади.мотивация инсонларнинг турли хил эҳтижлари билан чамбарчас боғланган, у бирор нуқсонли вазият юз берганда, зарурий ҳолатларда намоён бўлади.
Мотивация - бу инсон қанчалик даражада фаоллигини ва белгиланган вазиятда инсон қандай йўналишда ҳаракатланишини англатадиган шахснинг муайян ҳолатини ташкил этувчи, барча турдаги мотивлар фаолиятидаги иштиёқдир.
Мотивацияни икки шакли мавжуд. Улар: ташқи ва ички мотивациялардир.
Ташқи мотивация - бу мақсадга эришиш воситасидир. Масалан, пул ишлаб топиш, даража олиш ёки амалга кўтарилиш. Бунда у икки йўналишда ишлатилиши мумкин:

• 
  Умид принципи;
  
• 
  Қўрқинч принципи.
  

Ташқи мотивация инсон ҳулқ-атворига бевосита таъсир кўрсатади, аммо ундан рағбатлантириш ёки тазийқ сифатида фойдаланилса, унинг самарадорлиги чегараланган бўлади.

19. 
    расм. Ташқи мотивация
    

Ички мотивация - бу мазмунни тушуниш, ишонч. У агар ғоя, мақсадлар ва вазифалар, фаолиятнинг мақсадга мувофиқ амалга ошган ҳолатда вужудга келади. Бунда ҳаракатларнинг иўналтирилганлигини аниқловчи аниқ ҳолат ҳосил қилинади, ҳулқ-атвор эса ички установканинг натижаси бўлиб қолади.
Кўплаб ташкилотлар сифат тизимини ташқи мотивация асосида барпо этишни бошладилар: рақобат курашида ютиш учун умид ва истиқболдаги сифат стандартларига маҳсулотни тўғри келмай қолишидан ва бозордаги йўқотишлардан қўрқинч.
Бошқа корхоналар ишлаб чиқариш оламида брак маҳсулотларни пайдо бўлиши уларни принципиал позициялари эканлигини ҳисобга олган ҳолда, ундан огоҳлантиришга асосланган сифат фалсафасини татбиқ этиш бўйича қарор қиладилар. Бундай ёндошув адолатлидир. Бу ҳолда гап ички мотивация ҳақида бормоқда. Ички мотивация агар ғоя, вазифа ёки фаолият мақсадга мувофиқ қабул қилинганида ва бирорта манфаат келтирганида вужудга келади. Натижаларни башоратлашда
унда инсон ўзини жавобгар деб ҳисоблаш зарур. Шунда ҳулқ-атвор установкани ҳаракатга келтирувчи натижа бўлиб хизмат қилади.










МАҚСАДГА ЭРИШИШ ВОСИТАТСИ


Натижа ва оқибатларни аниқлаш

ИЧКИ МОТИВАЦИЯ
	ВАЗИЯТ	А
	Ишончлилик воситадида	LJ

Жавобгарлик
ҳиссиёти



ТАШҚИ МОТИВАЦИЯ

Мақсадга
мувофиқлик ва
манфаат

Г

►

ҲУЛҚ-
АТВОР

Устунлик, етишмовчилик
Иш учун ташқи мотивациянинг аҳамияти юқоридир. Замонавий ишлаб чиқариш оламида ички мотивация янада аҳамиятлироқ бўлади. У узоқ муддат давомида ишга ва меҳнат натижаларига таъсирига кўра муҳим ҳисобланади. Унинг таъсири ишга талаб ошган сари ошиб боради. Шунда инсонда ички ҳиссиёт янада ортади. Яъни,

19. 
    расм. Ички ва ташқи мотивация омиллари асосида сифат
    тизимида ҳул-атворни шакллантириш
    

Саноат корхоналарида ички ва ташқи мотивация турли сабаблар орқали ишчилар аҳлоқига бевосита ва билвосита таъсир кўрсатади. Ички мотивация доимий таъсирни ўзгартирмайди, ташқи мотивация эса вақтинчалик таъсирларни намоён этади. Айнан шу жиҳат корхонада
ишчиларнинг сифатга қизиқишини ортишига ҳам сабаб сифатида ўзининг таъсирини кўрсатади ҳамда мотивацион муҳитни ташкил этади.
Такрорлаш учун назорат саволлари

1. 
   Сифатни бошқариш жараёнини режалаштириш қандай амалга оширилади?
   
2. 
   Юқори сифатли маҳсулотни ишлаб чиқиш қандай босқичларга бўлинади?
   
3. 
   Маҳсулот сифатини режалаштиришнинг вазифаларини тушунтириб беринг?
   
4. 
   Режалаштириш принципларини санаб беринг?
   
5. 
   Сифатни бошқариш жараёнларини режаси қандай бўлимлардан иборат бўлади?
   
6. 
   Сифат бошқарувини режалаштириш, тартибга солиш ва мотивация нима учун зарур?
   
7. 
   Сифат бошқарувини ташкил этишнинг қандай усуллари бор?
   
8. 
   Сифат бошқарувида мотивациянинг аҳамияти ва маҳсулот сифатига унинг таъсири нима?
   
9. 
   Сифатни бошқаришни назорат қилишнинг қандай усуллари мавжуд?
   
10. 
    Маҳсулот сифати қандай таҳлил этилади?
    
11. 
    Маҳсулот сифатини назорат қилиш, тартибга солиш ва таҳлил қилиш ишлари қандай амалга оширилади?
    
12. 
    Маҳсулот сифати бошқаруви функциясини қайси молиявий манбаа томонидан молиялаштирилади?
    

10. 
    МАЪРУЗА. СИФАТ ТЎГАРАКЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ
    

РЕЖА

1. 
   Сифат тўгаракларининг асосий мақсад ва вазифалари
   
2. 
   Японияда сифат тўгаракларини пайдо бўлиши ва тараққиёти
   
3. 
   Республика корхоналарида сифат тўгаракларини ташкил этиш самарадорлиги ва унинг ўзига хос хусусиятлари
   

Таянч иборалар: сифат тўгараклари, тўгаракнинг мақсад ва вазифалари, Э. Дёминг, ишчилар меҳнат унумдорлиги, ташкилий гуруҳ, мастерлар учун сифат назорати, сифат тўгаракпари самарадорлиги.

1. 
   Сифат тўгаракларининг асосий мақсад ва вазифалари
   

Япония менежменти дунёда ўз ўрнини топган, машҳур япон бошқарув усуллари қаторида инсон омилини активлаштириш, ва шу жумладан «сифат тўгараклари» биз учун алоҳида эътиборга сазовордир.
Маҳсулотсифатини яхшилашда зарур ва муҳим омиллардан бири сифат тўгараклари (гуруҳларининг) фаолиятидир. Сифат тўгараклари ишчилар, муҳандислар ва хизматчилардан ташкил топган ихтиёрий жамоа йиғилмаларидир. Уларнинг сони ва таркиби ишлаб чиқаришнинг эҳтиёжидан ва аниқ иш шароитларидан келиб чиқади.
Сифат тўгараги - кўнгилли равишда сифатни бошқариш муаммолари билан шуғулланувчи бир цех ёки бўлимда бирга ишлаётган ишчи ва ходимлардан ташкил топган кичик бир гуруҳдир.
Сифат тўгараклари сифатни бошқариш фаолиятида доимий равишда ишлаб, тўгарак аъзоларининг билим ва махоратларини ўсишига ва сифатни бошқариш усулларини қўллаган ҳолда ўз иш жойларида ишлаб чиқариш жараёнларини мукаммаллаштиришини таъминлайди.