Узбекистон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети оила щу+У+и асослари


Шариат быйича никощ ащдини тузиш тартиби


Download 414.5 Kb.
bet7/46
Sana02.11.2023
Hajmi414.5 Kb.
#1740023
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   46
Bog'liq
oila huquqi asoslari

Шариат быйича никощ ащдини тузиш тартиби


Мусулмоналар никощ тузилишига =адар бир =атор диний урф-одатларни бажаришлари лозим былган.


Бу урф-одатларнинг бири совчилик былиб, былажак куёвнинг я=ин =ариндошлари келиннинг ота-онаси щузурига бориб, никощ ты\рисида келишиб оладилар. Бу жараён «фотища =илиш», «унаштириш» деб аталган.
Иккинчидан, никощни хал==а эълон =илиш учун зиёфат бериш мусулмонлар учун суннат амалларидан бири щисобланган.
Учинчидан, никощ ащдини тузиш ва=тида рущоният вакили былмиш мулла, икки гувощ ва куёв келиннинг уйига, ёки келин ва куёв гувощлари билан масжидга боради. Мулла никощ «хутба» сини ы=ишдан олдин эр-хатинлик шартлари, эр ва хотиннинг бурч ва щу=у=ларини тушунтиради, келин ва куёвнинг розилигини сырайди, тасди=ловчи жавобни эшитган мулла никощ хутбасини ы=ийди.
Никощ ащди тузилгандан сынг никощ васи=асини олиш ва=тида икки тараф щам муллага ёки =озига пул тылаши лозим эди. Бу васи=а «никощ паттаси», тыланган пул эса «никощ кома» деб номланган. Никощ ащди тузилгандан эътиборон келин эрининг уйида былиши лозим. Келин эрининг уйига асосан тыйдан сынг борган.
Ю=орида кырсатилган никощ ащдини тузиш ва=тида бажарилиши лозим былган щолатларни щисобга олиб, =ыйидаги хулосага келиш мумкин: шариат быйича никощ тузиш ызига хос щусусиятларга эга былиб, ислом дини томонидан белгиланган талаблар унинг =онунийлиги ва ошкоралигини таъминлаган.
Шариат быйича тузилган ща=и=ий былмаган никощ шартларига =уйидагилар киради:
Биринчидан – гувощлар етарли былмаган ёки шариат томонидан =ыйилган талабларга риоя =илинмаган (масалан, вояга етмаганлар ёки рущий касаллар билан никощдан ытиш);
Иккинчидан – идда тутиши лозим былган аёллар билан тузилган никощ;
Учинчидан – щар хил динга эъти=од =илувчи томонлар билан тузилган никощ.


Шариат быйича эр-хотин ыртасидаги муносабатлар


Эр-хотиннинг щу=у= ва мажбуриятлари шариат быйича белгиланган былиб, улар ыртасидаги щу=у=ий муносабатлар никощ ащди тузилиб, келишилган =алин ва ажратилган мащр берилгандан кейин бошланади.


Оиланинг тинчлиги, унинг фаро\атли турмуши шу оиланинг бошида турган эр билан хотин орасидаги дыстона муносабатларга бо\ли=.
«Юз бир щадис ва унинг шарщи» тыпламининг 21-моддаси изощида: «Турмуш дунёсида эрларнинг \айрати, тириш=о=лиги на=адар керак былса, хотинлари щам ышандо= щаракат =илишлари керак. Оила бошли\и былган эр бор кучи билан щаракат =илиб, мол-мулк орттирса-ю, унинг топган молини хотин кыпайтиришга тиришмаса, балки керакмас ыринларга ишлатиб битирса, у оиланинг турмуши щеч олга кета олмас. Хотинлар эркакларнинг ярим =исми былгач, албатта, улар эрларининг турмушларига ёрдам бермо=лари керак»3. Шариатда эр-хотинларнинг оиладаги щу=у= ва мажбуриятлари ишлаб чи=илган. «Ту\илган болаларнинг оталари болаларининг оналарини имконлари борича едириб-ичиришлари ва кийинтиришлари лозим» (Ба=ара, 233).
Эр оила бошли\и щисобланганлиги туфайли, оила таъминоти учун зарур былган моддий неъматларни ишлаб топиши лозим былган. Хотин эса оилада асосан уй-рыз\ор ишлари ва болалар тарбияси билан шу\улланган. Шунинг учун оиланинг бош=а аъзолари-хотиндан бошлаб, болаларгача оила бошли\ига быйсуниб, ыз мажбуриятларини бажариб келганлар. Бу щолат уларнинг рыз\орда баракали, тинч-тотув яшашларига асос солган.
Эрнинг щу=у=и быйича, агар эр =алин ва мащр тылаган былса, хотин албатта унинг уйида яшаши лозим эди. Эри эр-хотинлик муносабатларига хиёнат =илса щам на фу=аролик, на жиноий жавобгарликка тортилмаган. Бу щол хотиннинг диний эъти=одини ща=оратлаш щисобланиб, у билан =ыпол муносабатда былинганлигини билдирган. Хотин бирор жойга бориши лозим былса, албатта эридан рухсат олиши даркор эди. Эрнинг розили ва рухсатисиз хотин рыза тута олмайди, хожга бора олмайди.
Эр хотиннини моддий таъминлаши лозим эди. Агар эр уйда олти оидан орти= муддат былмаса-ю, хотинини моддий жищатдан таъминламаса, бу щолат хотинга эрининг никощидан ажралиши учун асос была олган.
Агар эрнинг биттадан орти= хотини былса, у щолда щар бир хотини учун алощида хона ажратиб, щовлига чи=иш учун алощида йыл очиб бериш эрнинг бурчи былган. Унинг мулкидан щамма хотинлари баробар фойдаланишлари мумкин эди.
Хотинининг эридаги ща==ига нисбатан мажбуриятлари кыпро=дир. Хотин албатта эрининг уйида яшаб, уйни озода ва тоза са=лаб, рыз\ор ишларини бажариб, болаларини тарбиялаши лозим.
Никощ ащди тузилгандан бошлаб эр-хотинлик муносабатига щиёнат =илмаслиги даркор. Агар эр хотинга нисбатан зырлик, =ыполлик =илса, эрлик мажбуриятларини бажармаса, унга щиёнат =илса, хотин эри билан яшашни рад этиши мумкин былган.
Хотин ыз зиммасидаги мажбуриятларни бажармаса, эри унга нисбатан жисмоний таъсир чораларини кыриши, хатто ажралиш масаласини =ыйиши мумкин былган.
Агар эр хотинига тирикчилик учун етарли ми=дорда мабла\ бермаса, у щолда хотини, =озининг рухсати билан, эрининг номидан ва унинг жавобгарлиги билан =арз олиши, уйга тегишли мулкдан айримларини сотиши мумкин былган.
Агар хотин эри олдидаги мажбуриятларини бажармаса, у щолда эри уни жазолаш, яъни уни зарар келтирмасдан уриш ва маълум муддат моддий таъминотдан мащрум =илиш щу=у=ига эга былган.
Агар эр ёки хотиндан бири бош=а динга кирса, яъни ислом динидан чи=са, бундай щолда улар ыртасидаги никощ муносабати тугатилиб, мавжуд былган щамма мажбуриятлар бекор =илинган. Аммо динга нисбатан хиёнат эр томонидан содир этилган былса, у хотинига мащр беришдан ва идда ва=тида моддий таъминлашдан озод этилмаган.
Хотини ылимидан сынг, эр щамма ва=т бош=а аёлга уйланиши мумкин былган. Хотинга эса эри ылимидан сынг бош=а шахсга фа=ат идда муддати ытгандан сынгина турмушга чи=иш рухсат берилган.
Шариат оилавий турмуш давомида эр-хотин томонидан топилган мулк уларнинг умумий мулки эканлигини тан олмаган, биргаликдаги турмуш давридаги мулк кимнинг мабла\ига олинган былса, ышаники щисобланган.



Download 414.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   46




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling