Узбекистон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети оила щу+У+и асослари


Оилавий муносабатларнинг ривожланиш тарихи


Download 414.5 Kb.
bet3/46
Sana02.11.2023
Hajmi414.5 Kb.
#1740023
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   46
Bog'liq
oila huquqi asoslari

Оилавий муносабатларнинг ривожланиш тарихи


Оилавий муносабатларга шар=да ытмишдан бошлаб улкан ащамият берилиб келган. Зардуштийликда оилавий бурч ва фарзанд тарбияси алощида ырин тытган. «Авесто» тад=и=отчиси Щ.Щомидов ыша даврдаги оилалар ты\рисида шундай деб ёзади: «Эркак зурриёт =олдириш =обилиятига эга былса-ю, аммо уйланмаса, унга там\а босишар ёки белига занжир бо\лаб юришга мажбур =илишарди. Баъзан бундай эркакни =опга солишиб калтаклашган. «Авесто»да =ариндошларнинг ызаро оила =уриши ман этилган. +авм ва уру\ =онини тоза, авлодни бену=сон са=лаш учун шундай =илинган. Кып болали оилаларга давлат щисобидан нафа=а тайинлаш лозимлиги =айд этилган, бир йыла икки-уч ту==ан аёллар мукофот олишга сазовор, деб у=тирилади»2.


Патриархал оила Марказий Осиё хал=ларида оиланинг энг дастлабки тарихий шакли щисобланган. Бу оила айни замонда жамиятнинг асосий ишлаб чи=ариш жамоаси щам былган. Шунинг учун оилавий муносабатларга, щар бир оила аъзоларининг хатти-щаракатларига алощида эътибор берилган. Марказий Осиёда патриархал оила эрамиздан олдинги биринчи минг йилликларда вужудга келган. Аста-секин ыша даврларда кичик-кичик оилалар вужудга кела бошлаган. Кичик оилалар вужудга келиши билан никощнинг шарт-шароитлари щам ызгариб борган.
НИКОЩ – бу эркак билан аёл ыртасидаги муайян иттифо= ва бу иттифо=нинг жамият, давлат томонидан тан олиниши ва маъ=улланишининг тарихий шаклидир.
Жамият никощ воситаси билан эркак ва аёл ыртасидаги табиий муносабатларни тартибга солиб туради, эр-хотин, ота-она ва фарзандлар орасида ахло=ий, щу=у=ий мажбуриятлар ырнатади.
Никощ (арабча - =ышилиш) сызи ызбек тилига араблардан кириб келган. +ышилиш маъносига шарщ берадиган былсак, никощ натижасида оилалар ыртасида =ариндошликлар ырнатилади. Оила аъзолари тылдирилиб борилади. Бунга биринчидан, янги оилалада фарзандлар ту\илиши былса, иккинчидан, никощ сабабли =ариндошлик вужудга келади. +уда-андалар щам бир-бирларига я=ин инсонлар былиб =олади.
Бизнинг юртимизда азалдан оилани мустащкамлаш, оналик ва болаликни мущофаза =илиш масалаларига катта эътибор берилиб келган. Умуман олганда, Марказий Осиёда аёлларга =адимдан катта щурмат билан =аралган. Аёллар жамиятда эркаклар билан тенг щу=у=лардан фойдаланишган. Геродотнинг «Тарих» номли асарида ватанпарвар аёл Тымарис ща=ида келтирилган тарихий маълумот бунга ёр=ин мисол была олади. Турон ащолиси Тымарис бошчилигида бос=инчи Кайхусрав армиясига зарба беради.
Бош=а бир =адимги грек тарихчиси-Элион =олдирган маълумотга кыра, Марказий Осиёдаги йирик =абилалардан бири былган сакларнинг одатлари быйича уйланишни истаган щар бир йигит ызи уйланмо=чи былган =из билан ер ости уйида кураш тушиши шарт былган. Бу курашда \алаба =илган та=дирдагина уйланиш щу=у=ига эга былган. Демак, бу ерда кураш ызига хос тарзда никощ вазифасини бажарган.
Марказий Осиё хал=ларининг машщур достонлари – «Ы\узнома», «Алпомиш» ва «Манас» ларда никощ билан бо\ли= одатларда, йи\иннинг жисмоний =обилиятларига ва уни синаб кыришга алощида ащамият берилган. Йигитнинг =изга муносиб ёки муносиб эмаслигини ани=лаш учун талабгорларнинг ызаро от пойгаси, камонда нишонни уриши, узо==а ы= узиши, кураш каби ра=обатчилик шаклларидан щам фойдаланилган. Шунингдек бу танлов «+из =увлаш». «Тортишмачо=» кабиларда щам ыз ифодасини топган.
Маълумки бугунги кунгача никощий муносабатларда айрим удумларимиз хануз са=ланиб =олган. Бунга мисол =илиб совчиликларга бориш, унаштириш, таништириш маросимлари, тый-тантана, чаллов удумларини кырсатиш мумкин. Жамиятимиз ривожланган сари удумларимиз щам такомиллашиб бормо=да.



Download 414.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   46




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling