Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги тошкент ирригация ва мелиорация институти


Маъруза №11 Таваккалчиликни бошкариш буйича хорижий мамлакатлар тажрибаси


Download 349.45 Kb.
bet28/32
Sana19.04.2023
Hajmi349.45 Kb.
#1365610
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   32
Bog'liq
МАЪРУЗА МАТНИ Таваккал (1)-1

Маъруза №11
Таваккалчиликни бошкариш буйича хорижий мамлакатлар тажрибаси.


1.Тавакалчилик анализини умумий принциплари.
Таваккалчиликнинг бу тури фаљат йњљотишларга олиб келиши мумкин.
Таваккалчилик тахлтанализини бир-бирини тњлдириб турувчи 2 турга булиш мумкин:
1.Сифатли. 2. Миљдорли.
Сифатли анализ - нибатан оддий бњлиб, асосий маљ-сади тавакалчиликни юзага келтирувчи омилларни боскичларини аниљлаш. таваккалчилик потенциал томонларини њрганиб. таваккалчилик эµтимолини анниклаштиришдир.
Таваккалчиликни миљдорий анализини - алоµида таваккалчилик размерини миљдорий аниљлаш ва про-ект таваккалчилиги - мураккаб муамодир.
Проектдаги таваккалчилик даражасини њсишига таъсир этувчи факторларни шартли равишда 2 гурухга бњлиш мумкин:
1)Объектив . 2)Субъектив.
Объектив факторларгат - фирмага боілиљ бњлма-ган факторлардир - бу инфляция раљобатлилик анар-хия сиёси ва иљтисодий таназзул экология, божхона тњ-ловлари ва х.к.
Субъектив факторлар - фирма фаолиятини харак-терловчи факторлар - ишлаб чикариш потенциали, тех-ник жихозлаш технологик ситуация даражаси, меµ-натни ташкил этиш, меµнат унумдорлиги даражаси, техник хавфсизлиги даражаси, инвесторлар билан контракт тилини ташлаш ва х.к.
Таваккалчиликни пасайтирувчи омиллар.
Проект таваккалчилигининг юљори даражаси сунъий равишда пасайтириш заруриятига олиб келади. Проектларни бошљаришда таваккалчиликни пасайти-ришнинг 30 мили мавжуд: проект иштирокчилари њрта-сида таваккалчиликни таљсимлаш - суіурта, књзда ту-тилмаган. Харажатларни љоплаш учун маблаіларни резервлаш.
амалиётда - таваккалчиликни таљсимлани-ши - проект иштирокчиларидан масъулиятни танлаб, µаммадан књра таваккалчиликни хисоблаб ва назорат љилишдан иборатдир. Бирољ хаётда шундай бњлиши мумкинки шу ходим (партнер молиявий томондан етар-ли маълумотга эга эмаски таваккалчилик ољибатини енгиб утса. Маслаµатчи фирмалар, жихоз етказувчилар, ва књпчилик - таваккалчиликни конпенсациялаш учун маблаілари бњлиб
Таваккалчиликни таљсимланиши - молиявий режа проектини ва контракт хужжатларини тайёрлашда љњл-ланилади. Тавакалчилик анализи каби - проект ишти-рокчилари њртасида таљсимланиши сифатли - ва миљ-дорли бњлиши мумкин. Таваккалчиликни проектларда таљсимланиши учун концентуальный сифатли модел-дан фойдаланиш тавсия этилади. Модел стандарт ме-тодларга асосланган бњлиб, уни асоси «Эхтимоллар ва љарорлар» дарахти бњлиб, љарорларни кетма-кетлигини аниљлаш учун фойдаланишлар, бу муаммо икки хил характерга эга, инвестицион проектаги иштирокка асослангандир. Икки томонни сотувчи ва харидор, буюртмачи ва бажарувчи. Бир томондан буюртмачи мумкин љадар контракт љийматини камайтиришга ин-тилади, бунда муддат ва сифат бњйича барча талаблар бажарилган бњлиши керак. Бошља томондан бажарувчи - буюртмалар порфели ташкил этилганда максимал фойда олишга интилади.
Бажарувчини фойдаси - буюрмалар портфелини баµолашда љуйидаги формула буйича хисобланиши мумкин.
П= (к +У1)р(У1) (к+У2)р(У2)...(к+Уп)р(Уп)
бунда п - фирма фойдаси.
к - фирмани бошланіич капитали.
Уi - фирмани имкониятли фойдаси.
(i=1,2,3,.......п):п - проектни бажарищдаги ходисалар сони; Р (уi) µар бир тугалланишни эµти-моллиги.
Проектларни инвестрлаш давомийлиги ва размер-ларини њсиши мураккаблик ва хилма-хиллик, уларни тадбиљ этишда мухитни юљори динамиклиги, раљобатлилик инфляция ва бошља салбий факторлар - проектни рњёбга чиљаришда - таваккалчилик даража-сини њсишига олиб келади.
2.2.Таваккалчиликни сифатли таљсимланиши.
Таваккалчиликни сифатли таљсимланишида - про-ект иштирокчилари љатор карорлар љабул љиладики
улар инвесторлар диапазонини ё кенгайтирадилар ёки љисљартирадилар.
Таваккалчилик даражасини инвесторларга юклан-мољчи бњлса, проект иштирокчилари проектни молия-лаштириш учун тажрибали инвесторларни жалб љили-ши љийин бњлади. Шунинг учун проект иштирок-чиларига фикр алмашиш ваљтида таваккалчиликнинг љайси љисмини њзига олишни хохлаши масаласида мак-симал эгилувчанлик тавсия этилади.
Проект иштирокчилари томонидан таваккалчи-ликни љуйи љисмини олиш хохиши билдирилса таж-рибали инвесторларни њз талабларини пасайтиришга ундаши мумкин.
2.3.Таваккалчилик суіуртаси.
Књпчилик катта проектлар учун уларни тадбиљ љилинишидаги тњхталиш бњлиб буюртммпчи учун ишлар љийматини њсишига олиб келадики , проектни бошланіич љийматини њсишига олиб келади.
Масалан: электр билан таъминлаш линияларини њз ваљтида улаб бермаслик натижасида, тњхталиш бњлган-лиги учун пудратчи тњлайдиган жарима, буюртмачини харажатларидан камрољ бњлади. Бундай холатдан чиљиш учун, проектда иштирок этишга суіурта компанияларини жалб љилиш зарур.
Таваккадлчилик суіуртаси - аниљ таваккалчиликни суіурта компаниясига њтказишдир.
Бу масалани йирик љурилиш комплексини бунёд этиш
мисолида књриб чиљамиз: суіуртани 2 хили љулланилиши мумкин: мулк суіуртаси ва бахтсиз ходисалардан суіурта.
Мулк суіуртасини љуйидаги формалари бор:
_ пудрат љурилиши таваккалчилиги суіуртаси.
_ денгиз юклари суіуртаси - пудратига таалуљли бњлган жихозлар суіуртаси.
Бахтсиз ходисалардан суіурта - умумий фуљаролик маъсулияти суіуртаси - проефссионал маъсулият суіуртасини њз ичига олади.
Суіурта асосий формалари, афзалликлари:
пудратчи љурилиш таваккалчилиги суіуртаси, тугал-ланмаган љурилиш суіуртаси учун мњлжалланган бњ-либ, моддий йњљотишлар учун мњлжалланган.
Пудратчи љурилиш тавакалчилиги суіуртаси шартномаси суіурта таваккалчилигига књра 3 типда бњлиши мумкин.
Ёніин суіуртаси тандарт шартномаси - моддий йњљотишлардан ёки ёніинга љарши мулкчилик шартномасида књрсатилганидек заралардан химоя сифатида хизмат љилади.
Ёніинга љарши суіуртани кенгайтирилган шартно-маси њз ичига - суіуртани стандарт шартномасини ва бир ёки бир неча љњшимчаларни (конкрет суіуртачини эµтиёжини хисобга олувчи) олади.
Барча таваккалчиликлардан суіурта шартномаси пудратчининг конкрет эµтиёжини хисобга олади ва унга суіурта хизматининг кенг танловини таљдим этади.Бундай шартнома тугалланмаган љурилишни љамраб олади. (барча материаллар, жихозлар, меµнат натижалари).

  • Денгиз юклари суіуртаси - моддий йњљотишлардан химояни књзда тутади.(хаво транспортида, денгиз орља-ли келтирилаётган юкларни).

Суіурта таваккалчиликни барча турини љамрайди - шу жумладан уруш, забаставкалар, тирларни юк юборувчи омборларидан юк љабул љилувчини омборигача ташиш.
Пудратчига тегишли жихоз суіуртаси - пудратчилар томонидан кенг фойдаланилади. Уз фаолиятларида жихозларнинг катта сонини юљори љиймат билан љњлланади. Суіуртани бу формаси - ижаадаги жихозларга µам тарљатилади (тааллуљлилар).
Умумий фуљаролик маъсулияти суіуртаси - суіуртанинг бахтсиз ходисаларда формаси бњлиб, бош пудратчини µимоя љилиш маљсади бњлиб, (фаолияти натижасида учинчи томондан жарохати, мулки жарохатланган бњлса).
Профессионал маъсудлият суіуртаси шу ваљтда талаб этиладики - љачонки бош пудратчи архитектура ва техник проектларни тайёрлаш, проект бошљаруви, проект бњйича проефссионал хизмат књрсатишда маъсулиятни зиммасига олса.
Бош пудратчи юридик маъсулияти - профессонал хизматларни аниљ сифат стандартига мувофиљлигини таъминлай олмагани холда юзага келади.

Download 349.45 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   32




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling