Узбекистон республикаси олий ваурта махсус таълим вазирлиги

Nazorat savollari:

1. Fanda matematik lingvistika haqidagi g’oyalarning paydo bo’lishi.

2. Matematik lingvistikaning nazariy va amaliy asoslarini yaratishga hissa qo’shgan olimlar faoliyati.
3. Mashina tarjimasi (MT)ning yujadga kelish jarayoni.
4. Jahon tilshunoslarining kongresslarida struktural tilshunoslik (ST) va ML muammolarining muhokama qilinishi.


Adabiyotlar:

1. Кодухов В.И. Общее языкознание. – М.: “Высшая школа”. 1974. – C. 96-99.

2. Марчук Ю.Н. Компьютерная лингвистика. – М.: АТС: Восток и Запад, 2007.
3. Ikromova H.Z. Inson - kompyuter - kelajak. – Toshkent: O’zbekiston, 1991. – B. 24-52.

4. Засорина Л.Н. Введение в структурную лингвистику. – М.: «Высшая школа», 1974. – C. 297-302.

5. Bushuy T., Safarov Sh. Til qurilishi: tahlil metodlari va metodologiyasi. – Toshkent: Fan, 2007. – B. 157-173.
6. Рождественский Ю.В. Лекции по общему языкознанию. – М.: “Высшая школа”. 1990. – C. 353-371.
7. Yo’ldoshev B. Matnni o’rganishning lingvostatistik metodlari (uslubiy qo’llanma). 1-qism. – Samarqand: SamDU nashri, 2008. – B. 7-9.
8. Yo’ldoshev B. Matematik va kompyuter lingvistikasi (uslubiy qo’llanma). – Samarqand: SamDU nashri. 2007. – B. 17-19.
9. Анисимов А.В. Компьютерная лингвистика: мифы, алгоритмы, язык. – Киев: “Наукова думка”. 1991.
10. Шемякин Ю.И. Начало компьютерной лингвистики. Учебное пособие. – М.: МГОУ. 1992.


2- MA’RUZA

MULOHAZALAR ALGEBRASI HAQIDA

TUSHUNCHA

Tayanch iboralar: Mulohazalar algebrasi (MA), mulohaza, chin yoki yolg’on mulohaza, gap, darak gap, mantiqiy amallar, o’zgaruvchi mulohaza, inkor amali, chinlik jadvali, kon’yunksiya amali, mantiqiy ko’paytma amali, diz’yunksiya amali, mantiqiy yig’indi amali, implikasiya amali, ekvivalentlik amali, teng kuchlilik amali, Shiffer amali yoki Shiffer shtrixi, asosiy chinlik jadvallari.
Matematik mantiqning mulohazalar algebrasi bo’limida asosiy tekshirish ob’ekti gaplardir. Matematik mantiqda har bir gapning ma’nosiga qarab chin, to’g’ri, haqqoniy yoki yolg’on, noto’g’ri bo’lishi ahamiyatlidir. Masalan, Toshkent – O’zbekiston poytaxti, Samarqand – qadimiy va navqiron shahar; Yaqindal Samarqand shahrining 2750 yilligi keng nishonlanadi kabi gaplar chin yoki to’g’ri gaplar (mulohazalar)dir. Yer oydan kichik. 3 > 5, 7 > 9, 12 > 15 kabilar esa yolg’on, noto’g’ri gaplar (mulohazalar) hisoblanadi. Ba’zan ko’pgina gap, matn o’ki asarlarning chin o’ki yolg’on ekanligini tez aniqlash qiyin. Masalan, Bugungi tun kechagidan qorong’iroq, degan gap qaysi vaqtda va qaysi joyda aytilishiga qarab yo chin, yo o’lg’on bo’ladi. Shu asosda matematik mantiq fanida quyidagi qoida mavjud: