Узбекистон республикаси согликни

Mavzu: «BOLALARDA OShKOZON-IChAK TRAKTIDAN KON KETISh BILAN KEChADIGAN KASALLIKLARDA DIAGNOSTIKA VA VRACh-PEDIATRNING TAKTIKASI»
Kizilungach varikoz–kengaygan venalaridan kon ketishi portal gipertenziyaning nisbatan xavfli kurinishi xisoblanadi. Utkir rivojlanuvchi kon ketishining diagnostikasi va xirurgik taktikasi urgent xirurgiyada dolzarb muammo xisoblanadi. Varikoz venalar yorilishi va kon ketishining sabablari sifatida:

1. 
   Gipertonik kriz
   
2. 
   Kon aylanishining buzilishi bilan eroziya va yara kurinishida (bunda kislota – peptik faktor rol uynaydi) oshkozon va kizilungach shillik pardalarining uzgarishi.
   
3. 
   Konning ivish tizimining buzilishi.
   

Klinik manzarasi: Kon ketishning anik belgilari paydo bulishidan 1-2 kun oldin bolalarning umumiy axvoli birdan ogirlashadi. Darmonsizlik tez charchash, epigastral soxada tez-tez ogrik bulishi, kungil aynishi yoki ich ketishi, tana xaroratining 39-40 ⁰S gacha kutarilishi kuzatiladi. Keyinchalik bemorning umumiy axvoli yanada ogirlashadi: xolsizlik kuchayadi, shillik pardalar va terining sezilarli okarishi , chankok va ogiz kurishi xissi paydo buladi. Sirroz bulgan bemorlarda (ba’zan portal gipertenziyaning jigardan tashkari shaklida) skleralarda ikterik-sariklik rivojlanadi. Taxikardiya, puls bosimi kamayishi va AKB tushishi davriy usib boradi. Gemorragik shok klinik manzarasi davriy rivojlanadi. Kizil kon bilan yoki «kofe kuykasi» bilan kayt kilish kuzatiladi.
Diagnostika: oldingi korin devorida kengaygan venalar turi va talokning kattalashishining bulishi.Diagnostikada eng yaxshi uslub bu – ezofagogastroskopiyadir. Rentgen kontrastli metodlardan splenoportografiya, mezenterikoportografiyalar utkaziladi.
Davolash: Davolash metodi kon ketishning davomiyligi va intensivligiga, kon ketishi epizodlar soniga, umumiy axvoliga, asosiy va kushimcha kasalliklar xarakteriga karab belgilanadi. Peristaltika va sekretor xususiyatni kamaytirish maksadida ogiz orkali ovkatlantirish ta’kiklanadi. Yukotilgan kon xajmini kon va kon urnini bosuvchi suyukliklar kuyish bilan tuldirish birinchi vazifa xisoblanadi. Patologik fibrinoliz profilaktikasiga aloxida e’tibor karatiladi. Fibrinoliz ingibitorlari (b – aminokapron kislota, trasilol va b.k) va kon preparatlarini (fibrinogen, nativ plazma) infuziyasi davolashning birinchi etapida bajariladi. Endogen intoksikasiya profilaktikasi sifatida xar 4 soatda 2% li natriy xlorid eritmasi bilan sifonli klizma, keng spektrli antibiotiklardan (neomisin, kanamisin) 1000 000 TB dan kushimcha tavsiya etiladi.
Agar konservativ davo ta’sirida kon ketishi tuxtasa, ogiz orkali ovkatlanishga 48-72 soatdan keyin ruxsat beriladi. Shikastlanishning oldini oluvchi parxez: mevali jele, 5%li manniy butkasi, guruch kaynatmasi, suyuk tvorog, xom tuxum kurinishida tavsiya etiladi. Kon ketishda gemodinamikani stabillashtirishning iloji bulmasa 6-8 soat kuzatilib, keyin operasiya kilinadi. Gastrotomiya operasiyasi kon ketayotgan venalarni boglash bilan bajariladi. Kupgina xirurglarning fikricha konservativ davolash natijasiz bulsa, kon ketish vaktidan 2 sutka utguncha bulgan vaktda operasiya kilish kerak.
Gemorragik gastrit. Oshkozon shillik pardasidagi nuksonli kon ketishlar, utkir eroziyalar yoki yuzaki yaralar bulishi bilan xarakterlanadi. Gemorragik va erroziv gastrit farklanadi. Kon ketish vaktida doim xam makroskopik jixatdan mayda erroziyalarni nuktali kon kuyulishdan, utkir yaralarni esa yirik erroziyalardan farklashning iloji bulmaydi. Shuning uchun gemorragik gastritlarga guruxli stress- yaralar sifatida karaladi. Nisbatan kup xollarda gemorragik gastrit sistemali kasalliklarning natijasi (endokrinologik, toksik, septik) sifatida yoki maxalliy omillarinig (dori moddalari, tomirli yoki alimentar buzilishlar) ta’siri va bundan tashkari mexanik shikastlanish okibatida rivojlanadi.
Klinik manzarasi tipik emas. Kupgina bemorlarda kasallikning birinchi simptomi kon ketish bulib namoyon buladi. Ba’zan kata yoshli bolalarda epigastral soxada anik bulmagan ogrik xissining bulishi kuzatiladi. Yagona ishonarli diagnostika uslubi bu fibroendoskopiya xisoblanadi. Oshkozon – ichak traktidan kon ketganda patologik prosess xakida anik ma’lumot olish uchun endoskopiyani kon ketishning yukori nuktasida utkazish kerak. Bolalarda yuzaki eroziyalarni 1-2 kun davomida likvidasiya kilish mumkin.
Davolash: Konservativ davolash usuli – asosiy davolash usuli xisoblanadi. Gemorragik gastritni chakiruvchi sababni bartaraf kiluvchi gemostatik davo va chora tadbirlar utkazish kerak. Oshkozonni sovutilgan suv (5-8S) bilan yuviladi. 0,5%li kumush nitrat, epsilonaminokapron kislota, tomirlarni toraytiruvchi- kalsiy xlorid, fibrinogen, lidaton, noradrenalin yaxshi gemostatik natija beradi. Konservativ davolash foyda bermasa, operativ usulda davolanadi. Kattalarda subtotal yoki total oshkozon rezeksiyasi utkaziladi. Bu operasiyada bolalarda proksimal vagotomiya kilinib , oshkozonning seretor kismi xam olib tashlanadi. (Antral kism rezeksiyasi yoki piloraplastika).
Mellori – Veys sindromi kon ketishning yarasiz turi bulib, bu sindrom spontan ravishda oshkozon shillik pardasi va undan chukur joylashgan kavatlar yirtilishidan rivojlanadi. Mellori –Veys sindromi bolalarda juda kam uchraydi, lekin ba’zan kuzatishlarda mualliflarning fikricha usmirlik davrida uchrab turadi.
Ushbu sindrom patogenezida oshkozon kardial kismining ochilishining yetishmovchiligi natijasida, oshkozonning shu kismida bosimning oshishi asosiy axamiyatga ega. Kardial kismining spastik kisilishi oshkozonda bosimning oshishiga olib kelib, shu soxada shillik kavatning yorilishiga sabab buladi. Bu xolat kupsonli kayt kilish bilan davom etadi.
Shillik kavatning yorilishi, bundan tashkari, korin oldingi devorining keskin taranglashishi, xalkum va diafragmaning spazmiga xam olib kelishi mumkin.
Xarakterli klinikasi yuk. «Kofe kuyukasi» ba’zan kizil kon bilan kayt kilish asosiy simptomi xisoblanadi. Bu xolat oshkozon suyukligi bilan, patologik aralashmalarsiz kupsonli kayt kilish bilan davom etadi. Sindromni aniklash uchun eng ishonchli metod bu endoskopiyadir.