Uzbekiston Respublikasi Xalk ta`limi vazirligi Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika instituti Geografiya kafedrasi
-Mavzu. Tog jinslarining suvli-fizik xususiyatlari
Download 1.01 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 3. Suv utkazuvchanlik.
- 4. Tog jinslarining namligi.
- 5. Namlik sigimi va suv berish kobiliyati.
- 8-Bob. er osti suvlarining paydo bulishi va tasnifnomalari
- 1. Kondensatsiya nazariyasi.
4-Mavzu. Tog jinslarining suvli-fizik xususiyatlari
bush, kotmagan, chukindi tog jinslari tarkibini shagal, kum, chang, gil va mayda kolloid zarralar tashkil kiladi. Suvni yaxshi utkazuvchi va yomon utkazadigan jinslarning tarkibini tashkil kiluvchi donalar va zarralarning katta kichikligini aniklash katta axamiyatga ega, chunki jinslarning suv utkazuvchanligi, govakligi, suv berish kobiliyati, namlik sigimi, kapillyarligi, ularning granulometrik tarkibiga boglik.
65 65 Granulometrik tarkibini urganish suvli katlamlarning geologik va paleogeografik sharoitlarini urganishda, kuduklarda suzgichlarning konstruktsiyasini tanlashda yordam beradi. Tog jinsi zarralarining katta kichikligi turlicha buladi va mikrometrdan (0,001 mm) bir necha yuz millimetrgacha uzgaradi. Ayrim kattalikdagi donalar va zarralarning tog jinsidagi mikdori mexanik yoki granulometrik taxlil yordamida aniklanadi. Granulometrik tarkibning logarifmik grafigini chizish uchun abstsissa ukida zarralar diametrining logarifmi joylashtiriladi, ordinata ukida esa zarralarning yigindi (umumiy, ortib boruvchi) foizini oddiy masshtabda joylashtiriladi (32-rasm).
32-rasm. Granulometrik tarkibning logarifmik grafigi.
Bu grafikdan 10% va 60% mikdorga tugri keladigan zarrachalar diametri aniklanadi. Birinchi kursatkich (d10) effektiv diametr deb ataladi va turli kattalikdagi zarrali jinslarda shu diametrdan kichik zarralar 10%ni tashkil kiladi. Ikkinchi kursatkich (d60) turli-tumanlik koeffitsientini kuyidagi formula aniklashga yordam beradi.
Agar KT < 5 bulsa, tog jinslari bir xil kattalikdagi zarralardan tashkil topgan buladi. KT > 5 bulsa, tog jinslari turli xil kattalikdagi zarralardan tashkil topgan deb xisoblanadi. Donador tog jinslarining tarkibi tugrisidagi grafik chizigining xarakteriga karab xam fikr yuritish mumkin; tog jinslari bir xil kattalikdagi zarralardan tashkil topgan bulsa chizik tik xolda, turli kattalikdagi zarralardan tashkil topgan bulsa chizik kiya (yotik) xolatda buladi. 2. Govaklik tog jinslari xosil bulishi jarayonida va ularning nurashi, suvlar ta`siri natijasida, uz tarkibida turli-tuman shakldagi va kattalikdagi govaklarni, bushliklarni xosil kiladi (33-rasm). Govaklik deb, tog jinslari tarkibidagi zarralar urtasidagi bushlikka aytiladi. Bu xususiyat yoriklar bilan birgalikda tog jinslarining gidrogeologik xususiyatini belgilab beradi. er yuzasidan chukurlikning ortib borishi va tsementlanishi bilan tog jinslarining govakligi kamayib boradi. Tog jinslaridagi govaklar, bushliklar va yoriklar uzlarining turlari va kattaliklariga karab bir-birlaridan fark kiladilar. Kapillyar bulmagan govaklarning diametri 1 mm dan katta, kapillyar govaklarning diametri esa 1 mm dan kichik buladi. Govak va yoriklar kattaliklariga karab uch guruxga bulinadi: 1) uta kapillyar govaklar (govakning kattaligi 0,5 mm dan katta, yoriklar esa 0,254 mm dan kichik); 2) kapillyar govaklar kattaligi 0,5-0,002 mm, yoriklar esa 0,254 - 0,001 mm buladi; 3) sub kapillyar govaklar 0,0002 mm dan kichik, yoriklarning kattaligi 0,0001 mm dan kichik. Tog jinslarining uta kapillyar govaklarida va yoriklarida erkin suvlar xarakatlanadi, kapillyar govaklarida esa erkin suvlar kisman kapillyar kuchlar ishtirokida xarakat kiladi. Tog jinslarida sub kapillyar govaklar va yoriklar bulsa (gillar, gilli slanetslar va boshkalar) ular suv
66 66 utkazmaydi. Tabiatdagi tog jinslarining barchasida govaklar uchraydi, lekin ular xosil bulishi buyicha turli-tuman xarakterga ega buladi (33-rasm).
33-rasm. Tog jinslaridagi govaklik turlari. 1. Ayrim strukturaviy govakli va yorilgan koya jinslar; 2. Nurash natijasida govaklarning ortishi; 3. Erish natijasida xosil bulgan govaklar; 4. Yaxshi saralangan sergovak bushak kumli jinslar; 5. Turli kattalikdagi zarralar bilan boglik kamgovakli bushak kumli jins; 6. Govaklarda kotishmaning xosil bulishi va usishi bilan boglik kamgovakli kumli jinslar; 7. Mikro va makro govakli lyossimon jinslar; 8. Mikrogovakli gilli jinslar.
Govaklikning mikdori govaklik koeffitsienti "n" bilan belgilanadi va u kuruk jins govaklarining umumiy xajmini, kuruk tog jinsining umumiy xajmiga bulgan nisbati bilan aniklanadi. Govaklik koeffitsienti birliklarda va foizlarda ifodalanadi.
bu erda Vn - govaklar xajmi; V - tog jinsining xajmi. Govaklik koeffitsienti solishtirma va xajmiy ogirlik orkali xisoblanishi mumkin. Agar solishtirma va xajmiy ogirliklar ma`lum bulsa govaklik koeffitsienti kuyidagi formula orkali aniklanadi:
n-govaklik koeffitsienti, %. d-jinsning xajmiy ogirligi, g/sm 3 . ∆ -jins skletining solishtirma ogirligi, g/sm 3 . Govaklarning xajmi tog jinslarini tashkil kilgan zarralarning joylanishiga, bir xil kattalikdagi zarra va donalardan tashkil topganligiga, tsementlanish darajasiga, tog jinslarining xolatiga, yorik va darzlarning xarakteriga boglik. Umumiy govaklik koeffitsientidan tashkari gidrogeologiya va injenerlik geologiyasida keltirilgan govaklik koeffitsientidan e keng foydalaniladi. Bu koeffitsient govaklarning umumiy xajmini V u , tog jinsi skletining xajmiga (V c ) nisbati bilan aniklanadi.
Umumiy va keltirilgan govaklik koeffitsientlari kuyidagi formulalar orkali boglangan:
67 67 Kursatib utilganlardan tashkari govaklik ochik va dinamik turlarga bulinadi. Ochik govaklik deb, (yoki uning koeffitsienti) ochik tutash govaklar xajmining, tog jinsining xajmiga bulgan nisbatiga aytiladi.
-ochik tutash govaklarning xajmi; V - tog jinsining xajmi. Dinamik govaklik deb, (yoki uning koeffitsienti) tog jinslarida xarakatlanayotgan suyuklik (suv) xajmining, tog jinsi xajmiga bulgan nisbatiga aytiladi.
Vg-tog jinsida xarakatlanayotgan suyuklik xajmi; V-tog jinsining xajmi. Dinamik govaklik koeffitsienti tog jinslaridagi govak va yoriklarning kaysi bir kismi xarakatlanayotgan suvlar bilan tuldirilganligini kursatadi. Umumiy, ochik va dinamik govaklarning xajmi tog jinslarining xarakteri, xosil bulishi, govak va yoriklarning kattaliklari va tsementlanganliklari bilan boglik. 3. Suv utkazuvchanlik. Suv utkazuvchanlik deb, tog jinslarining uz govaklaridan, yoriklaridan suv utkazish kobiliyatiga aytiladi. Suv utkazuvchanlik tutash govaklarga, yoriklarning kattaliklariga boglik va fil`tratsiya koeffitsienti bilan ifodalanadi. Uning ulchov birliklari, tezlikning ulchov birliklari sm/sek, m/sek, m/kun bilan ifodalanadi. Gidrogeologiya, injenerlik geologiyasi, er osti suvlari dinamikasida va turli gidrogeologik xisoblarda (er osti suvlarini idora kilishda yoki ularni tortib olishda) Darsi konunidan kelib chikadigan fil`tratsiya koeffitsienti kullaniladi. Darsi konuniga asosan, vakt birligi ichida tog jinslaridan sizib utayotgan (fil`tratsiya) suvning mikdori (Q), sizib utayotgan kundalang kesim yuzasiga (F) va gidravlik gradientga (J) proportsionaldir.
Tenglamaning ung va chap tomonlarini F ga nisbatini olib Q / F=V bilan belgilasak, fil`tratsiya tezligini V=K*J (7.10) ekanligini aniklaymiz. Bu formula, agar gidravlik gradient birga teng bulsa, fil`tratsiya koeffitsienti fil`tratsiya tezligiga teng ekanligini kursatadi, ya`ni agar J=1 bulsa ,V=K. Fil`tratsiya tezligi er osti suvlarining xakikiy tezligiga teng emas, chunki suvlarning xarakati tog jinslarining tutash govaklari va bushliklari orkali amalga oshadi. Tabiatdagi tog jinslari uzlaridan turli darajada suvni utkazadi. Bu xossalariga karab suvni yaxshi utkazuvchi jinslar, suvni yomon utkazadigan jinslar va suvni utkazmaydigan jinslarga bulinadi. Agar suvni yaxshi utkazuvchi jins katlamlari ostida, suvni utkazmaydigan jinslar yotkizilgan bulsa, u xolda suvni yaxshi utkazuvchi jinslarda er osti suvlari tuplanishi va xarakatlanishi uchun sharoit yaratilishi mumkin. Bu katlamlarga suvli katlamlar deyiladi. Suvni yaxshi utkazadigan jinslarga shagal, kum, yorilgan va govakli kumtoshlar va oxaktoshlar kiradi. Suv utkazmaydigan jinslarga gillar, gil slanetslari, govaksimon yoki yoriksiz kotgan, massiv koya tog jinslari kiradi. Suvni yomon utkazadigan jinslarga esa gilli kumlar, kumok tuprok, gilli tuprok va sog tuprok, govak yoriklari kam uchraydigan kattik massiv jinslar kiradi. 4. Tog jinslarining namligi. Tog jinslari tabiiy sharoitda doimo turli mikdordagi suvni uz tarkibida ushlab turadi. er osti suvlarining satxidan yukorida joylashgan tog jinslarining tarkibidagi suvlarning mikdori yil mobaynida xaroratning fasliy uzgarishi, suvlarning buglanishi, yogingarchilikning yogishi ta`siri ostida uzgarib turadi. Q=K * F * J (7.9)
68 68 er osti suvlarining satxidan pastda joylashgan tog jinslari namligining mikdori esa doimiy buladi va ular suvga tuyingan buladi. Tabiiy namlik, tabiiy tuzilishga ega bulgan tog jinsi namunalaridan aniklanadi. Tabiiy namlikning mikdori tog jinsi namunasini kuritish yuli bilan aniklanadi va uning tog jinsidagi mikdori ogirlik namligi va xajmiy namligi bilan ifodalanadi. Ogirlik namligi deb, suv massasining kuruk jins ogirligiga bulgan nisbatiga aytiladi.
W
-tabiiy ogirlik namligi, %; q t.n.o
-tog jinsi namunasining tabiiy namlik xolatidagi ogirligi, g; q k.o -tog jinsi namunasining 105-106 0 S da kuritilgandagi ogirligi. Xajmiy ogirligi 1 sm 3 nam tog jinsi tarkibiga joylashgan suv xajmi bilan belgilanadi va kuyidagi formula yordamida aniklanadi: W x.n =W o.n
*δ (7.12)
W x.n
-xajmiy namlik, %; W o.n
-ogirlik namligi, %; δ-kuruk tog jinsining xajmiy ogirligi, g/sm
3 .
Bu kursatkichlardan tashkari, gidrogeologik tekshiruv ishlarida tog jinslarining nisbiy namligi yoki tuyinish xamda suv bilan tuyinish defitsiti aniklanadi. Tog jinsining tuyinish koeffitsienti deb, xajmiy namlikning govaklik koeffitsientiga bulgan nisbatiga aytiladi. Tog jinsining tuyinish kamchiligi deb, tulik namlik sigimi bilan tabiiy namlik orasidagi farkga aytiladi. d t.k
=W t.n.s -W t.n
7.13
d t.k
- tog jinsining tuyinish defitsiti, %; W t.n.s
- tog jinsining tulik namlik sigimi, %; W t.n
-tog jinsining tabiiy namligi, %.
kabul kilish, sigdirish va tutib kolish kobiliyatiga namlik sigimi deb aytiladi. U namlik sigimi koeffitsienti orkali va ogirlik birligida va xajmiy foizlarda ifodalanadi. Ogirlik birligidagi namlik sigimi bilan xajmiy namlik sigimi orasidagi boglanish kuyidagi formula orkali ifodalanadi:
(7.14)
W x.n.s -xajmiy namlik sigimi koeffitsienti, %; W o.n.s -ogirlik birligidagi namlik sigimi koeffitsienti, %; δ -kuruk tog jinsining xajmiy ogirligi g/sm 3 . Tog jinslarining namlik sigimi gigroskopik, molekulyar, kapillyar va tulik namlik sigimi turlariga bulinadi. Gigroskopik va molekulyar namlik sigimi deb, tog jinslari zarralari yuzasida elektromolekulyar kuchlar bilan tutib turilgan gigroskopik va parda kurinishidagi suv mikdoriga aytiladi.
xavodan adsorbtsiya yuli bilan kabul kilib olgan maksimal suv mikdorini kursatadi. Maksimal molekulyar namlik sigimi tog jinslari tarkibidagi parda kurinishidagi suvning mikdoriga teng keladi. Tog jinslari namlik sigimi buyicha, namlik sigimi katta jinslar (torf, il, gil, gilli tuprok), kichik namlik sigimiga ega bulgan jinslar (bur, mergel, gilli kum, lyossimon jinslar) va namlik sigimi yuk jinslarga (massiv magmatik, metamorfik va chukindi jinslar, kum, chakik tosh, shagal) bulinadi. Suvga tuyingan tog jinslarining, ogirlik kuchi ta`siri ostida uz tarkibidagi suvning bir kismini erkin xolatda okizib chikarish xususiyatiga suv berish kobiliyati deyiladi. Tog jinslarining suv berish kobiliyati, uning koeffitsienti bilan ifodalanadi va ogirlik birligida yoki foizlarda ifodalanadi. Suv berish kobiliyati koeffitsienti kuyidagi formula orkali aniklanadi:
69 69 µ s.b =W t.n.s - W m.m.n.s
(7.15) µ s.b -suv berish koeffitsienti, %; W t.n.s -tulik namlik sigimi, %; W m.m.n.s -maksimal molekulyar namlik sigimi, %.
3 tog jinsidan olinishi mumkin bulgan suv mikdorini kursatadi. Tog jinslarining suv berish kobiliyati turlicha buladi (7-jadval).
7-jadval Tog jinslarining suv berish kobiliyati
Tog jinsi Tog jinsining suv berish kobiliyati Yirik va mayda shagalli kum 0,20 - 0,35 Urta donali kum 0,20 - 0,25 Mayda donali kum 0,15 - 0,20 Uta mayda donali kumlar va kumli tuprok
Gilli tuprok va sog tuproklar 0,10 Torf
0,05 - 0,15 Kumtoshlar 0,02 - 0,03 Yorilgan oxaktoshlar 0,008 - 0,10
Yirik zarrali kumlar, shagallar va shularga uxshash jinslarning suv berish kobiliyati katta buladi. Gil, torf jinslari esa, umuman erkin xolda suv berish kobiliyatiga ega emaslar. Tog jinslarining suv berish kobiliyati laboratoriya usulida, er osti suvlarining rejimini kuzatish va tajribaviy suv tortib olish tajribasining natijasidan foydalanib aniklanishi mumkin. Suv berish kobiliyatining kiymati tog jinsining granulometrik tarkibiga, suvning yopishkokligiga va tog jinsidan suvning sizib tushish vaktiga boglik.
70 70 8-Bob. er osti suvlarining paydo bulishi va tasnifnomalari
1-Ma`ruza er osti suvlarining paydo bulishi 2-Ma`ruza er osti suvlarining yotish sharoiti buyicha tasnifnomasi Nazorat uchun savollar
er osti suvlarining paydo bulishi masalalari bilan kishilar kadimdan shugullanib kelishgan. Kadim zamonlardan boshlab faylasuflar bu muammolar bilan kizikib kelishgan va bu tugrisida fikr yurita boshaganlar. Platonning (eramizdan avvalgi III -IV asrlarda)fikricha er osti va usti suvlari dengiz suvlari xisobiga xosil bulgan. Bu suvlar tuzlardan xoli bulganlaridan sung daryo suvlariga utadi va dengizlarga er osti suvlari okimlari kurinishida kaytadi deb fikr yuritgan. Aristotelning (eramizdan avvalgi IV asrda) fikricha, er osti suvlari toglarda sovuk xavoning kuyuklashuvi natijasida xosil buladi. Demak, Aristotel birinchi bulib suvlarni kondensatsiya yuli bilan xosil bulishi fikrini aytgan. Mark Vitruviy Pollio (eramizdan avvalgi I asr) er osti suvlari atmosfera yoginlarining tog- jinslaridan sizib utishi natijasida xosil bulgan deb faraz kilgan. XVII asrda Dekart, er osti suvlari okean suvlari bilan tutashgan degan fikrni aytgan. Uning fikricha, er pustiga sizib kirgan okean suvlari erning issikligi ta`sirida bugga aylanadi va erning yukori katlamlarida kuyuklashib er osti suvlarini xosil kiladi. Mashxur fizik Mariot (XVI-XVII asr) er osti suvlari-er usti suvlarining sizib utishi natijasida xosil buladi degan nazariyani ilgari suradi. Mariot uz nazariyasida er osti suvlarining mikdorini yomgir yoggan vaktlarda (davrlarda) kupayishini asos kilib olgan va bu tabiiy xodisalarni kuzatgan. Xozirgi vaktda er osti suvlarining xosil bulishini tushuntiruvchi nazariyalar, keng kulamda utkazilgan tajribalar yordamida asoslangan va 4 ta asosiy kurinishda rasmiylashtirilgan.
utkazilgan injenerlar s`ezdida uzining mashxur ma`ruzasi bilan suzga chikadi va er osti suvlarining kondensatsiya yuli bilan paydo bulishi nazariyasini urtaga tashlaydi. Otto Fol`ger bu ma`ruzasini er osti suvlari atmosfera yoginlarining sizib utishi natijasida xosil bulishini inkor etdi. Uz e`tirozining tasdiki uchun yomgir kup mikdorda yoggan davrlarda ular katta chukurliklarga sizib utmaydi va er osti suvlarini ozukalantirmaydi degan dalilni asos kilib oldi. Agar shunday xodisa bulsa, u xolda jilga (soy) va daryo suvlari dengizlarga etib bormagan bular edi va uz xarakati yulida tog jinslariga singib ketgan bulardi. Uning fikricha er osti suvlari xavoning, erning sovuk katlamlariga kirishi va suv buglarining kondensatsiyaga (kuyuklashuvi) uchrashi natijasida xosil buladi. Usha davrda mashxur meteorolog va geograf Gann uning bu nazariyasiga asosli e`tiroz bildirdi va agar suvlarining kondensatsiyasini Fol`ger aytganidek kabul kilinsa, kondensatsiya vaktida ajralib chikadigan issiklik erni shunchalik kizdirib yuborar ediki, kondensatsiyaning davom etishi uchun sharoit yukolardi, bundan tashkari atmosferada sizot suvlarini ozukalantirishni ta`minlaydigan, shuncha mikdordagi suv bugi yuk. Xisoblar shuni kursatadiki 2 mm kalinlikdagi er osti suvlarini xosil kilish uchun xar 12 soat mobaynida I m 2 er yuzasidan 1000 m 3 xavo utishi va keyingi 12 soat maboynida atmosferaga kaytishi kerak. Ya`ni xavoning tezligi 83,3 m/s tashkil kilishi kerak. Atmosfera bilan aeratsiya mintakasi urtasida bunchalik faol xavo almashinuvi xech kaerda xech kim tomonidan kuzatilgan emas. Keyinchalik bu gipoteza ma`lum yillargacha unutilib yuborildi. Kondensatsiya nazariyasini bir necha yillardan sung rus olimi A.F.Lebedev tajribalar asosida kaytadan rivojlantirdi. Rus olimi A.F.Lebedev 1907-1919 yillarda Rossiyaning janubida kuplab tajribalar utkazdi va Fol`ger nazariyasiga katta tuzatishlar kiritdi. Uning fikricha suvlar bug kurinishida atmosferada xamda tog jinslarining govak va bushliklarida tarkaladi. Suv bugi bosim katta erdan bosim kichik er tomoniga karab xarakat kilishi mumkin. Agar tuprok yoki gruntdagi xavoning namligi uning maksimal gigroskopik namligidan katta bulsa, suv bugining elastikligi (kayishkokligi) maksimum
71 71 darajaga kutariladi. Gigroskopik suv, suv bugining xavodan yutilishi natijasida xosil buladi. Ma`lumki tog jinslaridagi (govak muxitda) gigroskopik suvning mikdori atrofdagi xavoning namligiga boglik. Xavo namligining ortishi natijasida suv bugining bir kismi jins zarralari atrofida suv pardasini xosil kiladi. Parda kurinishidagi suvlar tuprokda, jinslarda zarra yuzalarining tortish kuchi ta`sirida ushlanib turadi va ogirlik kuchi ta`sirisiz kalinligi katta pardadan kichik parda tomon xarakat kilishi mumkin. Jins zarralari yuzasida parda kurinishida joylashgan suvning maksimal mikdorini A.F.Lebedev maksimal molekulyar namlik sigimi deb ataydi. Gruntning kapillyar govaklari va oraliklarini gravitatsion suv tuldiradi va ular ogirlik kuchi va gidrostatik bosim ta`sirida xarakatlanadi. A.F.Lebedevning fikricha, er pusti bilan atmosfera oraligining namlik rejimida ma`lum muvozanat mavjud. Agar atmosferadagi suv bugining elastikligi (kayishkokligi), tog jinsi govaklaridagi xavo namligining elastikligidan (kayishkokligidan) ortik bulsa, suv bugi atmosferadan tog jinslari (aeratsiya) ichiga kirishi va kondensatsiyaga uchrab suyulishi mumkin. Demak Fol`ger gipotezasi bilan A.F.Lebedev nazariyasi urtasida katta printsipial fark bor. Fol`gerning fikricha tog jinslariga xavo kiradi va tsirkulyatsiya buladi, A.F. Lebedev fikriga kura esa, tog jinslariga suv buglari elastiklikning farki xisobiga kiradi. Suv bugining elastikligi xaroratning kutarilishi bilan ortib boradi. Agar jinslarning namligi maksimal gigroskopik namlikdan katta bulsa, suv bugining elastikligi maksimumga etadi va xisoblab chikilishi mumkin. A.F.Lebedev uz tajribalariga asoslanib kondensatsiya jarayoni natijasida kish oylarida tuprok katlami Odessada 66 mm, Rostov-Donda 67-80 mm kalinlikdagi suv xisobiga tuyinishini xisoblab chikdi. Kish oylarida suv bugining xarakati pastdan yukoriga, yoz oylarida esa yukoridan pastga yunalgan buladi. Suv bugi xarakati xarorat uzgarmas (doimiy) katlamchagacha davom etadi. Bu katlamdan chukurlashgan sari erning xarorati ortib borib va unga muvofik ravishda suv bugining elastikligi ortib boradi va xarorat doimiy katlamga pastdan suv bugi okib keladi. Bu chukurlikdagi suv bugining kuyuklashuvi A.F.Lebedevning fikri buyicha chul xududlarida sizot suvlarining birinchi gorizontini xosil kiladi. Shunday kilib geotermik gradient mintakasida suv buglarining pastdan yukoriga xarakati kuzatilishi kerak, lekin bu jarayonning jadalligi xamma katlamlarda xar xil buladi. Geotermik gradient kichik katlamlarda jarayonning tezligi katta va gradient katta katlamlarda jarayonning tezligi kichik buladi. Agar katlamning geotermik gradienti kichik va pastda joylashgan xamda geotermik gradient katta va katlam yukorida joylashgan bulsa, shu ikki mintakaning chegarasida kondensatsiya tufayli tomchi-kurinishidagi suv xosil buladi. Bu fikrlar bilan bir katorda A.F.Lebedev er osti suvlarini infil`tratsiya yuli bilan xosil bulishini xam inkor kilmaydi. Ayrim tabiiy mintakalarda kondensatsiya jarayoni er osti suvlarini ozukalantirishda katta axamiyatga ega. Masalan, Sharkiy Sibirda (Buryatiya, Markaziy Yakutiya) kondensatsion suvlarning yillik mikdori 20-80 mm oraligida uzgarib turadi. V.N.Kuninning (1963) xisoblariga kura Korakum sharoitida kondensatsiya jarayonida turli chukurliklarda yiliga kuyidagi mikdorlardagi kondensatsion suvlar xosil bulishi mumkin (8-jadval).
Download 1.01 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling