Uzoq va qisqa muddatli harajatlar va harajatlar egri chizig’ining shakllanishi

Buxgalteriya xarajatlari tashqaridan jalb qilingan resurslar uchun to'lovni o'z ichiga oladi. Buxgalteriya hisobi yondashuvida xarajatlar ma'lum miqdordagi mahsulotni ishlab chiqarish uchun ishlab chiqarish omillarining ularni sotib olish narxlarida haqiqiy iste'molini ifodalaydi. Korxonaning buxgalteriya hisobi va statistik hisobotdagi xarajatlari mahsulot tannarxi rolini o'ynaydi, shuning uchun buxgalteriya xarajatlari, birinchi navbatda, aniq xarajatlarni o'z ichiga oladi.
Aniq xarajatlar korxonaning foydalanilgan ishlab chiqarish omillarini to'lash uchun barcha xarajatlarini o'z ichiga oladi. Qanday bo'lmasin, korxonaning barcha aniq xarajatlari oxir-oqibatda ishlatilgan ishlab chiqarish omillarini qoplashga to'g'ri keladi. Barcha aniq xarajatlar yig'indisi ishlab chiqarish tannarxi, bozor narxi va tannarx o'rtasidagi farq esa foyda rolini o'ynaydi.
Biroq, ishlab chiqarish xarajatlari yig'indisi, agar ularga aniq xarajatlar kiritilgan bo'lsa, kam baholanishi mumkin va foyda, shunga ko'ra, ortiqcha baholanadi. Korxona tomonidan ishlab chiqarishni yo'lga qo'yish yoki rivojlantirish to'g'risida qabul qilingan qaror asosli bo'lishi uchun xarajatlar nafaqat aniq, balki yashirin (hisoblangan, muqobil) xarajatlarni ham o'z ichiga olishi kerak. Muqobil xarajatlar korxona mulki bo'lgan resurslardan foydalanish xarajatlari (imkoniyat qiymati) deb ataladi. Ushbu xarajatlar kompaniyaning boshqa tashkilotlar yoki jismoniy shaxslarga to'lovlariga kiritilmaydi. Masalan, ishlab chiqarishga pul qo‘ygan tadbirkor uni bankka qo‘yib, kredit (bank) foizlarini ololmaydi.
Umumiy qiymat aniq va imkoniyat xarajatlari iqtisodiy xarajatlar, ya'ni iqtisodiy xarajatlar imkoniyat xarajatlari qiymati bo'yicha buxgalteriya xarajatlaridan kattaroqdir. Iqtisodiy xarajatlarni hisobga olish korxona foydasini aniqroq baholash imkonini beradi.
Xarajatlarni doimiy va o'zgaruvchanlarga bo'lish eng katta amaliy ahamiyatga ega.
Doimiy xarajatlar (doimiy xarajatlar) FK- Bu shunday xarajatlar bo'lib, ularning ma'lum bir davrdagi miqdori ishlab chiqarish va sotish hajmi va tuzilishiga bevosita bog'liq emas. Ruxsat etilgan xarajatlar, qoida tariqasida, quyidagilarni o'z ichiga oladi: garovga qo'yilgan kreditlar bo'yicha majburiyatlarni to'lash, ijara to'lovlari, binolar va jihozlarning amortizatsiyasi uchun ajratmalarning bir qismi, sug'urta mukofotlari, kompaniyaning yuqori boshqaruv xodimlari va bo'lajak mutaxassislarining ish haqi.
O'zgaruvchan xarajatlar VC- bu xarajatlar umumiy qiymat ma'lum bir vaqt davomida mahsulot ishlab chiqarish va sotish hajmiga bevosita bog'liq bo'lgan - masalan, ish haqi, xom ashyo, yoqilg'i, energiya, transport xizmatlari. Doimiy va o'zgaruvchan xarajatlar o'rtasidagi farq muhim ahamiyatga ega. Agar mahsulot umuman ishlab chiqarilmasa ham, doimiy xarajatlar to'lanishi kerak. Tadbirkor ishlab chiqarish hajmini o'zgartirish orqali o'zgaruvchan xarajatlarni nazorat qilishi mumkin.
Korxonaning yalpi xarajatlari bo'yicha (umumiy xarajatlar) - TS- uning doimiy va o'zgaruvchan xarajatlari yig'indisi tushuniladi: