“Uztemiryo’lmashta’mir” uk andijon mexanika zavodi ShKdagi 65A60Ф3 vertikal-frezalash dastgohini energiya samaradorligini oshirih.”

II. 9. Sim, kabel kesim yuzalarini hisoblash va tanlash.
Elektrodvigatel va boshqarish sxemasidagi elektr apparatlarni ulash va ishga tushirish uchun ularga sim yoki kabellar tanlanadi.
Sim va kabellarni ularni qizishi bo’yicha tanlaymiz, bunda quyidagi shart bajarilishi kerak:
I_g ≥ I_н
bu yerda, I_g – catalog bo’yicha sim yoki kabelni ruxsat etilgan toki
I_н – elektrodvigatelni hisobiy toki
Elektrodvigatelni hisobiy nominal toki quyidagi formula bo’yicha hisoblanadi:

Bizning dvigatel uchun formuladagi kattaliklar quyidagicha
P_H = 7,5 kvt – nominal quvvati
U_Н = 380 v – nominal kuchlanishi
Ƞ = 0,875 – f.i.k.
Сosφ = 0,87 – quvvat koeffitsenti
Demak hisobiy nominal tok

Katalogdan 4 tolali mis sim tanlaymiz, markasi ПВ, uning ruxsat etilgan toki
I_gн = 25 A, kesim yuzasi s=2,5mm², 1kv. gacha plastmassa izolyatsiyali, polietilen truba ichiga o’tkaziladi
I_gн = 25 A > 15 A = I_H
Tanlangan simni himoya apparatiga mosligini tekshiramiz:
I_gн ≥ K₃ · I_paсц
25> 1,0 · 25 = 25 A
bu yerda, avtomatlar uchun himoya koeffitsenti K₃ = 1,0 teng bo’ladi.
Boshqarish tarmog’i uchun 2 tolali sim olamiz, kesim yuzasi 2,5 mm² toki
I_gн = 25 A.

II. 10. Boshqarish sxemasining elementlarini tanlash.
Boshqarish elektr apparatlari ularning ish rejimi va o’rnatish joyining sharoitiga qarab tanlanadi.
Tayyorlanishi bo’yicha apparatlar ochiq, himoyalangan, yopiq chang o’tkazmaydigan, moy to’ldirilgan, portlashdan himoyalangan turlariga bo’linadi, ular davomiy, qisqa va qisqa-takrorlanuvchi rejimlarda ishlash uchun qo’llaniladi.
Kontaktor va magnit ishga tushirgichlarni quyidagi ko’rsatgichlari bo’yicha tanlaymiz:

• 
  bosh kontaktlarni toki va soni bo’yicha;
  
• 
  g’altagining kuchlanishi bo’yicha;
  
• 
  blok-kontaktlarini soni bo’yicha;
  
• 
  1 soat davomida ulanishlar soni bo’yicha.
  

Tanlangan apparatlarni parametrlarini jadvalga yozamiz.

Boshqarish apparatlarini tanlash jadvali.

№	Sxema bo’yicha					Catalog bo’yicha
	Sxemada belgilanishi	Bosh kontakt toki	kuchlanishi	Bosh kontakt soni	Blok-kontaktlar soni	tipi	Bosh kontakt toki	kuchlanishi	Bosh kontakt soni	Blok-kontaktlar soni
1	КШ	15	220	2З	1Р	КТВ 4222	22	220	3З	2З 2Р
2	КТ	15	220	3З	1З 1Р	КТВ 4222	22	220	3З	2З 2Р
3	КП	15	220	3З	1З 1Р	КТВ 4222	22	220	3З	2З 2Р
4	РП1	15	220	2З		КТ 6000	27	220	3З	3З 3Р
5	РП2	15	220	2З		КТ 6000	27	220	3З	3З 3Р

Eslatma: kontaktlar soni indeksidagi harflar

З – ulovchi kontakt
P – uzuvchi kontakt

III. Tashkiliy – texnologikqism.
III. 1. Elektr jihozlarni ishlatish va ta’mirlashni tashkil etish.
Sanoat korxonalarida elektr uskunalarni ishlatishni tashkil etish asosan elektr jihozlarga texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlash tizimi asosida amalga oshiriladi. Bu tizimning mohiyati shundaki, elektr uskunalarni ishini kunlik kuzatishdan tashqari, ularni ma’lum vaqt oralig’ida rejali profilaktik ko’rikdan o’tkazish, tekshirish, sinash va turli xil ta’mirlash ishlarini ham o’z ichiga oladi.
Elektr uskunalardan foydalanish quyidagi struktura sxema (-rasm) bo’yicha amalga oshiriladi.
Har bir korxonada elektr jihozlardan samarali foydalanish uchun elektr jihozlar, apparatlar, komplekslovchi va zaxira qismlar ombori bo’lishi shart.
Bu elektr uskunalarni rejali ta’mirlash va avariya holatlarida tez qayta ishga tushirish vaqtini keskin kamaytirish imkonini beradi. Zaxira omboridan olingan element o’rniga almashtirilgani qo’yiladi.
Bunda almashtirilgan element ta’mirlanmaydigan yoki yarog’siz bo’lgan holda yangisi bilan ombor zaxirasi to’ldiriladi.
Zaxira omboridagi elektr uskunalar, apparatlar, komplekt va ehtiyot qismlar ro’yxati hamda soni me’yoriy hujjatlar bilan tasdiqlanishi kerak.

Elektr uskunalarni ishlatish



Saqlash

Foydalanish

Ta’mirlash

Texnik xizmat
ko’rsatish







Foydalanishga
tayyorlash

Ta’mirlashdan keyin sinash


Kuzatish va tekshirish




Profilaktik
tekshirish

1. 
   - rasm: Elektr uskunalarni ishlatish struktura sxemasi.