V bob. Loyiha samaradorligini baholash

Investitsiyalar rentabelligi indeksi. Bu mezon, aslida, avvalgisining bir variantidir. Daromadlilik indeksi (PI) quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:
.(5.3)
Shubhasiz, agar PI > 1 bo‘lsa, u holda loyihani qabul qilish tavsiya etiladi; agar PI < 1 bo‘lsa, u holda loyihadan voz kechish kerak; PI = 1 bilan, loyiha muqobil bilan solishtirganda foydali ham, foyda ham emas.
Bizning misolimizda bu ko‘rsatkich quyidagicha bo‘ladi:

Sof joriy qiymatdan farqli o‘laroq, rentabellik indeksi nisbiy ko‘rsatkichdir: u xarajatlar birligiga to‘g‘ri keladigan daromad darajasini tavsiflaydi, ya´ni. investitsiya samaradorligi - bu ko‘rsatkichning qiymati qanchalik yuqori bo‘lsa, ma´lum bir loyihaga investitsiya qilingan har bir summaning rentabelligi shunchalik yuqori bo‘ladi. Buning yordamida PI mezoni taxminan bir xil NPV qiymatlariga ega bo‘lgan bir qator muqobil loyihalardan bitta loyihani tanlashda juda qulaydir. Xususan, agar ikkita loyiha bir xil NPV qiymatiga ega bo‘lsa-da, lekin talab qilinadigan investitsiyalar har xil bo‘lsa, unda ko‘proq investitsiya samaradorligini ta´minlaydigan loyiha foydaliroq bo‘lishi aniq.

Foyda va rentabellik bir-biridan tubdan farq qiladigan ikkita mezondir. Ularni maksimal darajada oshirish ko‘pincha turli xil natijalarga olib keladi. Rentabellik - bu foydaning xarajatlarga (investitsiyalarga) bo‘lingan qismidir. Daromadni D, xarajatlarni P deb belgilaymiz, keyin foyda P = D - P, rentabellik Pe = D/P - 1. Boshqacha aytganda, rentabellik nisbiy foyda bo‘lib, 1 so‘m (dollar) investitsiya qancha daromad keltirishini ko‘rsatadi. .


Ichki daromad darajasi,bular. Loyihaning IRR 21,9% ni tashkil qiladi, u moliyaviy kalkulyator yordamida ham aniqlanadi:

n	i	PV	FV	PMT	Natija
7		-5	2.2	1.3	IRR=21.9%.

Ushbu loyihaning ichki daromadlilik darajasi sanoatning o‘rtacha daromadidan 6,9% yuqori.

Ekvivalent yillik xarajat usuli(tuzatilgan xarajatlar).
Ushbu usulda kapital xarajatlar maxsus diskont stavkasidan foydalangan holda ekvivalent yillik tannarxga aylantiriladi va keyin yillik operatsion xarajatlarga qo‘shiladi. Bu yillik joriy xarajatlar summasini beradi.
Ekvivalent yillik xarajat- loyihaning amal qilish muddati davomida har yili to‘lanishi kerak bo‘lgan kapital qo‘yilmalar miqdori. Muqobil takliflarni solishtirganda, eng kam yillik xarajatlar miqdori kamaytirilgan loyiha tanlanadi. Ushbu usuldan foydalanish cheklangan, chunki boshqa barcha shartlar teng deb hisoblanadi (ya´ni, solishtirilgan loyihalarning kiruvchi pul oqimlari bir xil).
Qaytarilish muddati- minimal vaqt oralig‘i (loyiha boshidan boshlab), undan keyin integral effekt paydo bo‘ladi va keyinchalik salbiy bo‘lib qoladi. Boshqacha qilib aytganda, bu investitsiya loyihasi bilan bog‘liq dastlabki investitsiyalar va boshqa xarajatlar uni amalga oshirishning umumiy natijalari bilan qoplanadigan davr (oylar, choraklar, yillar bilan o‘lchanadi).
Loyiha bilan bog‘liq natijalar va xarajatlar chegirma bilan yoki chegirmasiz hisoblanishi mumkin. Shunga ko‘ra, ikki xil to‘lov muddati bo‘ladi. Diskontlashdan foydalanib, to‘lov muddatini aniqlash tavsiya etiladi. Kapital qo‘yilmalarning rentabelligining diskont usulida yillik pul oqimi talab qilinadigan daromad stavkasi bo‘yicha diskontlanadi va bu diskontlangan qiymat dastlabki qo‘yilgan qo‘yilma summasiga teng bo‘lgunga qadar jamlanadi.
, (5.4)
bu erda: IC - dastlabki investitsiyalar,
Pt- t davridagi sof pul oqimi,
k- chegirma stavkasi (tegishli davr uchun hisoblangan);
DPP- diskontlangan to‘lov muddati.

Chegirmalarni qoplash muddati qisqaroq bo‘lgan loyihalar afzalroqdir. Bundan tashqari, agar loyihaning NPV ko‘rsatkichi ijobiy bo‘lsa, uning to‘lov muddati loyihaning hayot tsiklidan kamroq bo‘ladi.

Yuqorida sanab o‘tilgan barcha usullardan eng ko‘p qo‘llaniladigan, aniqrog‘i zarur bo‘lganlari NPV va IRRni hisoblash usullaridir.