V bob. Mexanika sexini rejalashtirishda hisoblarni bajarish

5.2. Jihozlar soni va yuklanish koyeffitsiyentini aniqlash

Ishlab chiqarish dasturini bajarish uchun kerak bo‘ladigan dastgohlar turi va sonini aniqlash sexlarni hisoblashda asosiy masala bo‘lib, noto‘g‘ri tanlangan detal turi yoki soni yetishmasligiga olib keladi. Agar dastgohlar soni ortiqcha bo‘lsa, ulardan to‘liq foydalanilmaydi, sotib olishga, o‘rnatishga, ishga tushirishga ortiqcha mablag‘ sarflanadi. Agar dastgohlar soni kam tanlangan bo‘lsa, u holda kunlik rejani bajarishning imkoni bo‘lmaydi.
Sex uchun kerakli dastgohlar sonini quyidagi ikki xil usulda aniqlanadi:

1. 
   Texnologik jarayon ma’lumotlari bo‘yicha.
   
2. 
   Texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha.
   

Texnologik jarayon ma’lumotlari bo‘yicha dastgohlar sonini aniqlash usulda texnologik jarayon bo‘yicha ishlov berish kerak bo‘lgan detallarning aniq nomentklaturasi texnologik jarayon ma’lumotlari va vaqt me’yorlari asosida olib boriladi. Bu usul seriyali va ommaviy ishlab chiqarish sexlarini loyihalashda qo‘llaniladi.
Texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha dastgohlar sonini aniqlash usuli katta loyihalarni bajarishda, ya’ni ishlov beriladigan mahsulot nomenklaturasi aniq belgilanmaganda qo‘llaniladi.
Yuqoridagi ikki usuldan birinchisi aniq hisoblanadi. Bunda yil davomida ishlab chiqarilishi zarur bo‘lgan mahsulotga ishlov berish uchun kerak bo‘lgan dastgohlar soni har bir jarayonni bajarish uchun zarur vaqt me’yori asosida hisoblanadi.
Seriyali ishlab chiqarish uchun dastgohlar sonini yillik ishlov beriladigan detallarning har bir dastgoh uchun ishlov berish vaqti bo‘yicha aniqlanadi. Bunda dastgohlarning kerakli soni quyidagicha aniqlanadi:

(5.3)


bu yerda T_{ –} detallarning yillik soniga ushbu dastgohda ishlov berishning umumiy vaqt me’yori, soat;
F_d.x.v – bir smenali ish rejimida har bir dastgohning xaqiqiy yillik ishlash vaqt fondi;
m – sutka davomida dastgohning ishlash smenalari soni.
Seriyali ishlab chiqarish uchun (6.3) formuladagi me’yorlangan vaqt yig‘indisi bitta detalga ushbu dastgohda ishlov berishning donabay-kal kulyatsiyali vaqtining ushbu detallarning yillik soni ko‘paytmasiga teng bo‘ladi, ya’ni: