Va oliy nerv faoliyati

Maktab jihozlariga qo‘yiladigan gigienik talablar Maktab mebeli 
o‗quvchi bo‗yiga muvofiq bo‗lishi kerak. Bu tana vaziyatini to‗g‗ri tutib turishga 
imkon beradi va ish uchun qulay sharoit yaratadi. O‗quvchining gavdasi tik 
vaziyatda, ikkala elkasi bir satxda bo‗lishi kerak. Oyoqlarining tagi butun yuzasi 
bilan polga yoki oyoq qo‗yiladigan taxtaga, chanog‗i va sonlari kursiga, orqasi esa 
parta suyanchig‗iga tegib turishi kerak. Bu uchala tayanch nuqtasi tufayli 
muskullarning statik tarangli kam darajaga tushadi va tananing barqaror bo‗lishiga 
erishiladi. O‗qish va yozish vaqtida ikkala bilakni parta qopqog‗i ustiga erkin 
qo‗yish, tirsaklar esa deyarli uning chetida bo‗lishi kerak. Bunda gavda va bosh, 
ikkala ko‗zning vaziyati pero uchi yoki kitobgacha bir xil, ko‗rish uchun eng qulay 
masofada bo‗ladi. Gavda bilan stolning yaqin qirrasi orasida 3-4 sm ochiq joy 
qolishi lozim. Oyoqlar tizza bo‗g‗imida to‗g‗ri burchak yoki o‗ta past stol oldida 
bukilgan bo‗lishi kerak. O‗ta baland yoki o‗ta past stol oldida o‗tirish umurtqa 
pog‗onasining qiyshayib qolishiga sabab bo‗ladi. 
Shunday qilib, o‗quvchi partada to‗g‗ri o‗tirganda qorin va ko‗krak 
bo‗shlig‗idagi organlari qisilmaydi, u bemalol nafas oladi, suyak-muskul 
apparatiga yuk kam tushadi, ko‗ziga zo‗r kelmaydi. Bolalarda sinf taxtasiga 
qaraganda boshni faqat bir tomonga engashtirish odati borligi tufayli har bir o‗quv 
choragida o‗quvchilarni partalarning bir qatoridan ikkinchisiga ko‗chirish tavsiya 
qilinadi. 
O‗quvchilarni jismoniy mehnatini tashkil etishga doir muayyan gigiena 
talablari mavjud. Bular texnik jihozlar, xonani shamollatish va mikro iqlimiga 
taalluqlidir. Dastgohlar va verstaklar o‗quvchilarning bo‗yiga mos kelishi, ish 
vaqtida nafas olish va qon aylanishini qiyinlashtirmaydigan, ko‗zni
zo‗riqtirmaydigan va umurtqa pog‗onasini qiyshaytirmaydigan to‗g‗ri tanlay 
bilish vaziyatini tana bilish kerak. Asboblar ham o‗quvchilarning qo‗liga va 
kuchiga mos qilib tanlanishi lozim. Agar ular katta yoshdagi odamlar tutadigan 
asboblardan foydalansa, bu avvalo, qo‗l muskullaring tez toliqtirib qo‗yadi va 
suyak to‗qimasini mustaxkamlashning o‗rniga uning jadal suyaklanishiga olib 
keladi. Bolalarning og‗ir narsalarni ko‗tarishiga yo‗l qo‗ymaslik darkor. Ikkita 

---

50 
o‗quvchining zambilda ko‗taradigan yuki 7-8 yashar bolalar uchun 4 kg dan, 9-10 
yoshdagi bolalar uchun 6 kg, 10-12 yashar bolalar uch 10 kg, 13-15 yashar va 14-
16-17 yashar bolalar uchun 24 kg oshmasligi kerak.