Va oliy nerv faoliyati

 
Ma’lumotlarni mustahkamlash uchun savollar 
1. Hazm a‘zolarining tuzilishi to‗g‗risida gapirib bering?. 
2. Hazm qilishga yordam beruvchi ferment (so‗lak bezlai) lardan 
qaysilarini bilasiz ?. 
3. Halqum, qizilo‗ngach, meda va ichaklar qanday tuzilishga ega ?. 
4. Turli hil ovqatlarning medada hazm bo‗lish vaqti nimaga bog‗liq ?. 
5. 
Termoregulyatsiya xillarini sanang? 
6. 
Qaysi organlarda harorat yuqori bo‗ladi? 
7. 
Organizm harorati qanday boshqariladi? 
8. 
Odamlarning tana harorati nechaga teng? 
9. 
Odamlarda tana haroratini aniqlash usullari? 
 
NAFAS OLISH FIZIOLOGIYASI. BOLALAR VA O‘SMIRLARDA 
NAFAS OLISH ORGANLARINING YOSHGA OID XUSUSIYATLARI 
 
Nafasning ahamiyati. Nafas olish – bu organizm va uni o‗rab turuvchi 
atrof-muhit orasidagi gazlarning tinimsiz almashinuvidir.
Organizmda tinimsiz ravishda oksidlanish jarayoni bajariladi. Atrof-
muhitdan tushayotgan kislorod hujayralarga yetkazib beriladi va u yerda 
sitoplazma tarkibiga kiruvchi yuqori molekulyar organik moddalardan 
ajraladigan uglerod va vodorod bilan birikadi. Organizmdan chiqarilishi kerak 
bo‗lgan o‗zgarishlarning oxirgi mahsulotlari – karbonat angidrid gazi, suv va 
boshqa birikmalar organizmga tushgan kislorodning katta miqdorini o‗zlarida 
saqlaydi. Kislorodning kam qismi esa hujayra sitoplazmasi tarkibiga kiradi. 
Kislorod organizmni faoliyati uchun zarur bo‗lgan energiyani 
ajratuvchi biokimyoviy jarayonlarning asosi hisoblanuvchi oksidlanish 
jarayonini ta‘min 
etadi
. Shu sababli uning to‗qimalarini kislorod bilan 
yetarlicha ta‘minlamasdan organizm hayotini tasavvur qilish mumkin emas. 
Hayvon qanchalik murakkab darajada tuzilishga ega bo‗lsa, u kislorod 
taqchilligini shunchalik qiyin yengadi. Yuqori darajada rivojlangan hayvonlar, 

---

74 
ayniqsa odamlar oksidlanish jarayonlari to‗xtashi bilan bir necha daqiqa ichida 
o‗ladi.