Vafoyev Asilbekning Iqtisodiyotda axborot komplekslari va texnologiyalari fanidan “Axborot xavfsizligi” mavzusida mustaqil ishi Reja

Zarar ko’rsatuvchi dasturlarni asosiy turlari:
Lyuklar dasturga sozlash bosqichida ishni yengilashtirish maqsadida kiritiladi. Lyukning mavjudligi dasturni nostandart tarzda chaqirishga imkon beradi va himoya tizimini holatidaga ta'sir ko’rsatishi mumkin.
Mantiqiy bombalar axborotlarni buzish yoki o’chirish uchun foydalaniladi, kamdan-kam ular orqali o’g’irlash yoki firibgarlik amalga oshiriladi. Qanaqadir shart (vaqt, sana, kod so’z) bajarilgan u ishga tushadi
Troyan ot – asosiy, loyihalashtirilgan, xujjatlashtirilgan xarakatlardan tashqari, xujjatda aks ettirilmagan ko’shimcha xarakatlarni bajaruvchi dastur. Troyan ot uni yaratgan foydalanuvchi foydasiga ishlaydi.
Chuvalchak – tarmoq orqali tarqaluvchi va magnit tashuvchida o’zining nusxasini qoldirmaydigan dastur.
Parollar bosqinchilari – parollarni o’g’irlashga mo’ljallangan dasturlar.
Bakteriyalar – o’zidan o’zi nusxa olib personal kompyuterning mikroprotsessori va xotirasini haddan ortiq yuklaydigan dastur.
Kompyuter virusi — bu maxsus yozilgan dastur bo’lib, boshqa dasturlar tarkibiga yoziladi, ya'ni zararlaydi va kompyuterlarda o’zining g’arazli maqsadlarini amalga oshiradi.


Xulosa
Axborot xavfsizligi deganda uning normal faoliyat ko’rsatish jarayoniga tasodifiy yoki qasddan aralashishlardan, shuningdek, uning komponentlarini o’g’irlash, o’zgartirish yoki buzib tashlashga urinishlardan himoyalanganligi nazarda tutiladi.
Axborot xavfsizligini (AX) ta'minlash muammolarining dolzarbligi va muhimligiga quyidagilar sabab bo’lmoqda:
- zamonaviy ShKlar hisoblash quvvatining kun sayin oshib borishi;
- ShKlar yordamida to’planayotgan, saqlanayotgan, ishlanayotgan va uzatilayotgan axborotlarning lokal va global tarmoqlardan foydalanishning keskin o’sishi;
- serverlarda turli sohaga oid ma'lumotlarning bazasi sifatida jamlanganligi;
- turli predmet sohalarida ishlatilayotgan ShKlar sonining keskin o’sishi; hisoblash zahiralari va ma'lumot massivlariga bevosita kirish imkoniga ega bo’lgan foydalanuvchilar doirasining keskin kengayib borayotgani;
- minimal darajadagi xavfsizlik talablariga ham javob bera olmayotgan dasturiy vositalarning mavjudligi;
- tarmoqli texnologiyalarning hamma joyga tarqalishi va lokal tarmoqlarning globallashuvi;
- Internet tarmog’idan foydalanuvchilar sonining tez sur'atlar bilan oshishi.

Foydalanilgan adabiyotlar va saytlar

1. 
   Uz.Birmiss.com;
   
2. 
   Hozir.org;
   
3. 
   Fayllar.org;
   
4. 
   Uz.vikipediya.org.
   
5. 
   Informatika. Bazaviykurs. 2-izdanie. Uchebnikdlya VUZOV/Pod red. S.V. Simonovicha.-SPb.: Piter, 2009.-640 s.
   
6. 
   Рахмокулова С.И. IBMPC шахсий компьютерда ишлаш. 1999.