Variant №1 Ekologiyani mustakil fan sifatida shaklllanishi,maqsadi va vazifalari

Variant № 6
1. Gidrosfera xaqida tushuncha(suv qobig‘i, jaxon okeani, dengiz, kul,dare, xovuz, yer osti suvlari chuchuk suvlar, muzliklar,suvzaxiralari, tabiatdagi suv aylanish , katta va kichik doiralar, suv ta’minoti, suv sarflanishi, suv extiyeji , ifloslanish manbalari , oqava suvlar,dengiz ifloslanishi, zaxarli moddalar, pestisidlar)
Yer yuzidagi barcha mavjud suvlar gidrosferani tashkil qiladi. Gidrosfera deganda okean, dengiz, ko’l , daryo, yerosti suvlari va muzliklami o’z ichiga olgan Yeming suv qobig’i tushuniladi. Sayyoramizda hayot dastlab suv muxitida paydo bo’lgan va tirik organizmlar uchun suvning axamiyati beqiyosdir. Qur’oni Karimda «Alloh xamma jonivomi suvdan yaratdi» («Nur», 45) deb ta’kidlangan. Yer yuzida suv suyuq, qattiq va gazsimon xolatda mavjud bo’lib, modda va energiya aylanma xarakatida katta rol o’ynaydi. Ayniqsa atmosferadagi suv bulutlari va tuproq namligining ahamiyati katta. Dunyo okeani isuvlari tugamaydigan resurslarga kiradi va aylanma harakat natijasida suv zaxiralari doim tiklanib turadi. Inson bevosita ishlatishi mumkin bo’lgan suv zaxiralari tugaydigan va tiklanadigan resurs hisoblanadi. Gidrosferadagi barcha suvlaming 97,2 foizi Dunyo okeanining sho’r suvlariga to’g’ri keladi Yer yuzida xozirgi vaqtda inson bevosita foydalanishi mumkin bo’lgan chuchuk suvlar miqdori gidrosferadagi umumiy suv xajmining taxminan 1% dan ortiqrog’ini tashkil qiladi. Sayyoramizda daryo va ko’l suvlari bir tekis taqsimlanmagan va ayrim hududlarda suv tugaydigan hamda juda sekin tiklanadigan resurs hisoblanadi. Dunyo aholisi tez suratlarda o’sib borayotgan hozirgi vakdda 2 mlrd. dan ortiq kishi sifatli ichimlik suvi bilan yetarlicha ta’minlangan emas. 50, qog‘oz ishlab chiqarish uchun 1000 m3 suv sarflanadi. Gidrosfera suvining asosiy massasi yer yuzasining 71% ini egallab turuvchi Dunyo okeanlarida tarqalgan. D unyo okeanlaridagi suv massasining hajmi 1.386 mln. 500 ming km3 ga yaqin. Bu ko‘rsatkich yerdagi umumiy suv zaxiralarining 96,53% ga yaqinini tashkil qiladi. aholi sonining tobora o ‘sib borishi, sanoat korxonalarining rivojlanishi natijasida katta miqdordagi chiqindilarni suvlarga oqizilishi ularni tabiiy tozalanish jarayonini cheklab qo‘ydi. Neft, neft mahsulotlari va boshqa kimyoviy moddalarni dengiz va okeanlarga oqizishning tobora o ‘sib borishi ularning ifloslanishini kuchaytirib yubordi. Bularning bari dengiz va okeanlarda yashovchi tirik organizmlarga, jum ladan, baliq zaxiralariga o ‘z ta ’sirini ko‘rsatdi.v Daryo va ko'l suvlari ham asosan neft qazib chiqaruvchi, uni qayta ishlovchi korxonalar, avtomobil va temir yo'l tarmoqlari va neft tashuvchi kemalar tomonidan ifloslanadi. Neft va neft mahsulotlarining daryo suvlariga salbiy ta’siri okean va dengiz suvlaridagidan kam emas. Daryolar qishloq xo'jalik oqavalari, yog'in-sochin suvlari va kommunal maishiy oqava suvlari bilan yuqori darajada ifloslanadi. Ayniqsa, kimyo sanoati korxonalari tashlamalarining hissasi daryo suvlari sifatining yomonlashuvida katta o'rin tutadi.