Вaриaнт-1 Иқтисодий таҳлилнинг замонавий бошқаравдаги роли, ўрни ва аҳамияти

2. Иқтисодий таҳлил объекти ва субъекти.
Обйектив ва субйектив, ички ва ташқи омилларнинг хўжалик фаолиятига таъсирини ўрганиш.
Иқтисодий таҳлил фан сифатида обйектив иқтисодий қонуниятлар ҳамда обйектив ва субйектив омиллар таъсирида юзага келган иқтисодий жара ёнларни тадқиқ қилиш билан боғлиқ махсус билимлар тизимини ўзида акс еттиради.
Иқтисодий таҳлил фан сифатида қуйидагилар билан боғлиқ махсус билимлар тизимини ўзида акс еттиради:
– обйектив иқтисодий қонунлар ва субйектив тусдаги омиллар таъсири остида юзага келувчи ўзаро алоқадорликдаги иқтисодий жараёнлар тадқиқи;
– бизнес-режаларни илмий асослаш ва уларнинг бажарилишини обйектив баҳолаш;
– ижобий ва салбий омилларни аниқлаш ҳамда уларнинг таъсирини миқдорий ўлчаш;
– хўжалик тараққиёти тенденсиялари ва пропорсияларини ойдинлаштириш, фойдаланилмаган ички хўжалик захираларини аниқлаш;
– илғор тажрибани умумлаштириш, оптимал қарорлар қабул қилиш.
Иқтисодий таҳлил корхоналардаги иқтисодий ишлардан иборат иқтисодий фанларнинг муҳим қисми ҳисобланади. У ўз предмети, обйекти ва иқтисодий жараёнлар, ҳодисалар, вазиятларни тадқиқ қилиш усулларига ега.
Профессор М.Пардайев нуқтайи назарига мувофиқ, иқтисодий таҳлил предмети обйектив ва субйектив омиллар таъсирида вужудга келувчи хўжалик фаолияти, корхоналар иқтисодий аҳволи кўрсаткичларини юксалтириш йўлларини ишлаб чиқиш ҳисобланади. Мазкур муаммони кўриб чиқишга якун ясаган ҳолда хулоса қилиш мумкинки, иқтисодий таҳлил ўз предмети сифатида хўжалик субйектларида обйектив ва субйектив омиллар таъсирида содир бўлган ҳамда маълум ахборот тизимларида акс етган иқтисодий ҳодиса ва жараёнлар ҳамда уларнинг якуний натижаларини ўрганади.
Қуйидагилар иқтисодий таҳлилнинг асосий вазифалари ҳисобланади:
1. Иқтисодий қонунлар таъсир характерини ўрганиш, корхонанинг конкрет шарт-шароитида иқтисодий ҳодисалар ва жараёнларнинг қонуниятлари ва тенденсияларини аниқлаш.
2.Жорий ва истиқболдаги режаларни илмий асослаш: ўтган 5-10 йил учун корхона фаолият натижаларини чуқур иқтисодий таҳлил қилмасдан, истиқбол учун асосланган прогнозларсиз, корхона иқтисодиёти ривожланишидаги қонуниятларни ўрганмай туриб, хато ва камчиликларни аниқламасдан илмий асосланган режани ишлаб чиқиш, бошқарув қарорларининг оптимал вариантини танлаш мумкин емас.
3. Режа ва бошқарув қарорлари бажарилиши, ресурслардан тежамли фойдаланиш устидан назорат қилиш ва еришилган натижаларни баҳолаш мақсадида таҳлил нафақат далиллар келтириш, балки хато ва камчиликларни аниқлаш ҳамда иқтисодий жараёнларга тезкор таъсир қилиш мақсадида олиб борилиши лозим. Aйнан шу сабабга кўра таҳлил тезкорлиги ва амалийлигини ошириш зарур.
4. Обйектив ва субйектив, ички ва ташқи омилларнинг хўжалик фаолиятига таъсирини ўрганиш.
5. Самарадорликни юксалтириш захираларини излаш, корхонанинг илғор тажриба, фан ва амалиёт ютуқларини ўрганиш асосида фаолият юритиши.
6. Иқтисодиётнинг еришилган даражаси, режалар бажарилиши ва кўрсаткичлар динамикаси асосида корхона фаолияти натижаларини баҳолаш, мавжуд имкониятлардан фойдаланиш ва маҳсулот ҳамда хизматлар бозорида унинг ўрнини аниқлаш.
7. Молиявий ва операцион рисклар даражасини баҳолаш ҳамда ички бошқарув механизмларини ишлаб чиқиш, корхонанинг бозор позициясини мустаҳкамлаш мақсадида бизнес даромадлилигини юксалтириш.
8. Aниқланган захиралардан фойдаланиш бўйича тавсиялар ишлаб чиқиш