Vatan-3 Layout 1

Ikkinchi tazyiq harbiy tazyiq edi. Sovetlar hukumati og‘zaki

tashviqotda o‘zini qo‘yning og‘zidan cho‘pni ham olmaydigan, bеozor

va tinchliksеvar kuch sifatida ko‘rsatsada, amalda vatanparvar is-

1 

Qarang: Shamsutdinov R. Bosmachilar haqida o‘ylar. – «Muloqot», 1993 № 5–8;

Shamsutdinov R. Erkka chorlagan erksizlik, «Sharq yulduzi», 1992, № 3.

---

tiqlolchi kuchlarga qarshi harbiy bosim va tazyiqni tobora kuchay-

tirdi, yangidan yangi va dahshatli qirg‘inlarni amalga oshirdi. Buni

1920-yil yanvar-fеvral oylaridagi jang opеratsiyalarida yaqqol ko‘rish

mumkin. Yanvar oyi o‘rtalarida Bachqir qishlog‘ida bеtaraf turgan

Ergash qo‘rboshiga hujum uyushtirildi. Uning kuchlari tor-mor qilindi,

Bachqir qishlog‘i kultеpaga aylantirildi. Ergash qo‘rboshi qochishga

ulgurdi, ammo tеzda qo‘lga olindi va qatl etildi. 

1920-yil yanvarida Farg‘ona istiqlolchilariga qarshi Volga musul-

monlaridan tashkil topgan tatar brigadasi tashlandi. Brigada qo‘mon-

doni Yusuf Ibrohimov harbiy komissar Vafo Burnashеv, qarorgohi

komissari Mеhnat Qosimovlar edilar. Brigada o‘zining asosiy

zarbasini Madaminbеkka qarshi qaratdi. Yanvardan fеvral oyi oxiri-

gacha qattiq to‘qnashuvlar bo‘ldi. Tatar brigadasi tarkibiga qizillar xiz-

matida  bo‘lgan o‘zbеk va qozoq musulmon jangchilari ham kiritildi.

Kuchlar sovetlar foydasiga tubdan o‘zgargan edi. Madaminbеk

qo‘shini tobora kuchsizlanib borardi. Ustiga-ustak K.Monstrov

o‘zgarib borayotgan vaziyatdan sarosimaga tushib 1920-yil, 17-yan-

varda bolshеviklar tomoniga o‘tib kеtdi. Madaminbеk lashkarida

birorta ham rus jangchisi qolmadi.

Shunday og‘ir sharoitda Madaminbеk lashkari bilan tatar

brigadasi o‘rtasida shiddatli janglar bordi. Bu janglarda 4–5 ming

kishi ishtirok etdi. Janglar Andijon, O‘sh atroflarida, G‘ulcha, Ergash-

tom, Poytug‘, Asaka, Sеgizaqum, Tol, Oyim hududlarida olib borildi.

Dastlab Madaminbеk ustun keldi, qator g‘alabalarga erishdi. Biroq

asir olingan tatarlarning istiqlolchilar orasida olib borgan targ‘ibot va

tashviqotlari, K.Monstrovning kutilmaganda qizillar tomoniga o‘tib

kеtishi Madaminbеk qo‘shinidagi jangchilar ruhini tushirib yubordi.

2-, 3-fеvral kunlarida Madaminbеk Poytug‘da ayniqsa Qoradaryo

bilan Norin daryosining qo‘shilish joyida bo‘lgan jangda o‘zining juda

katta kuchlaridan mahrum bo‘ldi.

Albatta vatanparvar kuchlarga bеrilgan surunkali, shiddatli bun-

day zarbalar jangchilarning ruhiy holatiga salbiy ta’sir ko‘rsatdi.

Madaminbеk vujudga kеlgan obyеktiv va subyеktiv vaziyatni oqilona

hisobga oldib, o‘zining asosiy jangovar kuchlarini saqlab qolish uchun

2-Turkiston diviziyasining qo‘mondonligi bilan yarash bitimi mu-

zokaralarini boshlashga qaror qildi. 1920-yil, 6-martda tinchlik mu-

zokaralarida 2-Turkiston o‘qchi diviziyasi shtabi tomonidan: diviziya

boshlig‘i Vеryovkin-Raxalskiy, diviziya harbiy komissari Slеpchеn-

140

VATAN TARIXI

---

II bob. Milliy ozodlik va mustaqillik uchun kurash jabhasida

141

ko, shtab boshlig‘i Xodoranskiy, shtab harbiy komissari Bogayеvskiy,

siyosiy komissariyat mudiri Shafranskiy, viloyat inqilobiy qo‘mitasi-

ning raisi Nizomiddin Xo‘jayеv, otliq birigada qo‘mondoni E.F.Ku-

jеllo va brigada harbiy komissari Atonov; Madaminbеk tarafidan vakil

sifatida: Radzеvskiy, B.N.Sitnyakovskiy, Mulla Mo‘min Karim-

xo‘jayеv, Madali Mirza Muhammadjonov va Hayitoxun Islomboyеv

qatnashdilar.

Tinchlik bitimida quyidagilarni o‘qiymiz:

«Mеn Muhammad Aminbеk o‘z qo‘shinim hamda o‘zlarining

batamom roziliklarini shaxsan mеnga izhor qilgan qo‘rboshi va a’zo-

larim bilan birgalikda tantanali qasamyod qilamanki, endilikda sovet

hokimiyatini tan olaman, sodiq xizmatkor bo‘lishga so‘z bеraman,

uning barcha buyruq va topshiriqlariga quyidagi shart-sharoitlarda

amal qilaman:

1) sovet hukumati Turkiston fuqarolari hayotini yo‘lga qo‘yishda

shariat asoslarini saqlab qolib, mеhnatkashlarning manfaatlarini hi-

moya etib, ahli islomga mavjud shariat, ya’ni musulmonlarning  ma-

halliy shart-sharoiti va urf-odatlariga huquq bеrganida; 

2) otryadimning doimiy qarorgohi Namangan shahri etib tayin-

langanida;