Вазирлиги


 §. Халқаро миграция тарихи ва географияси


Download 1.79 Mb.
Pdf ko'rish
bet47/68
Sana28.01.2023
Hajmi1.79 Mb.
#1136720
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   68
Bog'liq
А А, Якубов Ў Ш, Райимжонов З Ҳ Аҳоли географияси ва демография

3 §. Халқаро миграция тарихи ва географияси 
XVIII-XIX асрларда демографик жараёнларнинг ривожланиши ўз навбатида 
давлатлараро савдо алоқаларининг ривожланишини, кемалар бандоргоҳларининг 
пайдо бўлиши, саноатлашган минтақаларнинг шаклланишида ҳам муҳим ўрин 
тутди. Бу даврда эмигрантлар фаоллигида Европа давлатлари етакчилик қилди. 
Жумладан, Европадаги эмигрантлар сони бўйича биринчи ўринни Буюк Британия 
эгаллаган 1815-1900 йиллар қарийб 13 млн. киши эмиграция қилинган. Уларнинг 
аксарият қисми АҚШ (65%), Канада (15%), Австралия (9%), Жанубий Америкага 
(5%) чиқиб кетишган. Иккинчи ўринни Германия эгаллаб, 1841 йилдан то 1900 
йилга қадар 4853 минг киши эмиграция этилган. Бу даврда италияликларнинг 
эмиграцияси ўзига хос бўлиб, мавсумий кўринишга эга бўлган ва моҳиятан 
маятниксимон миграцияга ўхшаб кетади, яъни улардан қурувчилар, ер 
ўзлаштирувчилар Австрия, Болқон ярим ороли давлатлари, Швейцария, Франция 
каби давлатларга эрта баҳордан кетишиб, кеч кузда қайтишган. 
Доимий эмигрантлар оқими эса Аргентина, Бразилия ва АҚШга 
йўналтирилган. Шундай қилиб, италиялик эмигрантлар қитъалар бўйича 
тақсимоти Америкага – 80%, Африкага – 19%, Осиёга – 0,5%, Австралияга – 0,5% 
ни ташкил этган. 1900 йиллардан 1939 йилгача Европадаги эмиграция 
жараёнларини Шимолий Европа давлатлари давом эттирди. Бу даврда 
Швециядан 305 минг, Норвегиядан 360 минг, Даниядан 206 минг эмигрант чиқиб 
кетган. Иккинчи жаҳон уруши даврида Европадаги миграция жараёнлари 
ниҳоятда тартибсиз кечган. Кишилар ёппасига хавфсиз ҳудудларга кўчирилган. 
Аммо, уруш Европанинг деярли барча ҳудудини қамраб олди. Сиёсий жараёнлар 
билан боғлиқ бўлганлиги боис, бу миграция жараёнлари вақтинчалик кўринишга 
эга бўлди. 
15-жадвал 
ХХ асрда дунё аҳолисининг кўпайиб бориши 
Йиллар 
1900 
1950 
1980 
1990 
1997 
Бутун дунё 
1660 
2100 
4431 
5231 
5840 
Хорижий Европа 
290 
392 
483 
499 
582 
Хорижий Осиё 
965 
1392 
1577 
3057 
3552 
Африка 
126 
220 
470 
685 
743 
Шимолий Америка 
90 
166 
247 
273 
298 
Лотин Америкаси 
67 
164 
363 
459 
453 
Австралия ва Океания 

13 
22 
26 
29 
МДҲ
120 
180 
264,5 
281* 
263 
*Болтиқ бўйи давлатлари билан бирга. Манба: В.П.Максаковский маълумотлари ва муаллиф ҳисоби
Шундай қилиб, ХХ асрга келиб демографик жаарёнлар ниҳоят мураккаб 
кўринишга эга бўлиб қолди. Инсоният тарихида катта ўрин эгаллаган иккита 
жаҳон урушини бошидан кечиришига қарамай, дунё аҳолиси 1900-1950 йиллар 


81 
давомида 50 йил ичида 440 млн. кишига кўпайган бўлса, 1950-1980 йиллардаги 30 
йил ичида 2,1 мартага кўпайди. Шунингдек, ўтган ХХ асрнинг 50 йилларига 
нисбатан 1990 йилларда 3571 млн. га, 2000 йилда 4436 млн. кишига кўпайди. 
Албатта, алоҳида қитъалар, минтақалар аҳолисининг қайта барпо бўлишида 
ҳудудлардаги сиёсий, иқтисодий, экологик вазиятлар ҳам муҳим ўрин тутади. 
Бўлиб ўтган жаҳон урушлари баробарида фан-техника инқилоби, янги ерларнинг 
минерал-хомашё ресурсларининг беаёв ўзлаштирилиши оқибатида глобал 
муаммолар юзага келди. Натижада ривожланган мамлакатларнинг аксариятида 
депопуляция, яъни «демографик инқироз» юзага келган бўлса, бошқа баъзи 
давлатларда эса «демографик портлаш» ҳолати содир бўлмоқда. Жумладан, БМТ 
маълумотларига кўра, 2025 йилга бориб, Хитой аҳолиси 1569,6 млн. кишига 
Ҳиндистон аҳолиси 1384,6 млн. кишига етиши башорат қилинмоқда. 
ХХ асрнинг иккинчи ярмида шу каби янги географик омиллар таъсирида 
ташқи миграцияда кескин ўзгаришлар юз берди. Бу урушдан кейинги даврда тинч 
хўжалик юритишда меҳнат ресурсларига эҳтиёжнинг ортиши билан боғлиқ 
бўлди.
Кам ривожланган мамлакатларда саноат ишлаб чиқаришининг қолоқлиги, 
ишсизликнинг юқорилиги ва натижада арзон ишчи кучларининг тўпланиб 
қолиши ҳам миграцион жараёнларга ўз таъсирини кўрсатди. Масалан, 1946-1957 
йилларда Европадан 5900 минг киши бошқа ҳудудларга (саноат ва қишлоқ 
хўжалигининг янги ўчоқларига) кўчиб кетишган бўлса, Шимолий Америка, яъни 
АҚШ ва Канадага 3200 минг киши, Лотин Америкасига 1200 минг киши, 
Африкага 300 минг киши Австрия ва Океанияга 1000 минг киши кўчиб ўтган.

Download 1.79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   68




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling