Vii bap. Kompyuter tarmaqlarınıńámeliy qollaniliwi

Windows NT Workstation operacion sisteması tarmaq klienti funkciyasin orınlawi menen birge tarmaq paydalanıwshilarına fayl servisin, baspaǵa shiǵariw hám xızmetlerdi kórsetiwi múmkin. Basqa tárepten Windows NT Serveroperacion sisteması kompyuter klient jumisshi stanciyasi sıpatında háreket qılıwi ushın barlıq zárúrli qurılmalardan ibarat. Windows NT Server operacion sisteması basqariwinda tarmaqtaǵı kompyuter resurslarına sorawlar payda bolǵanda OS klient funkciyalarıorınlanıwin talap qılıwshi ámeliy programmalar local túrde iske túsiriledi. Windows NT Server operacion sisteması Windows NT Workstation siyaqli rawajlanǵan grafik interfeysine iye. Bul bolsa operacion sistemalardı paydalanıwshilar hám tarmaq administratorıniń interaktiv jumisi ushın jetiskenlik penen qollanıw imkánin.
Tarmaq xızmetleri hám operacion sistema.
Aqirǵı paydalanıwshi ushın tarmaq – bul kompyuterler, kabeller hám konsentratorlar hám informaciya aǵımi emes, sonıńushın tarmaq – bul eń aldi menen tarmaq xızmetleri kompleksi. Bul xızmetler járdeminde paydalanıwshi tarmaqtaǵı kompyuterler dizimin kóriwi, aralıqtaǵı fayldi oqıwi, “kerekli” printerde baspaǵa shiǵariwi yáki poshta xabarin jiberiwi múmkin. Kórsetilip atirǵan xızmetler kompleksi qansha úlken bolsa sonsha qolayli, isenimlichám qáwipsiz boladı.
Maǵlıwmat almasıwi sirtqi tarmaq xızmetleri basqa bir qansha specifik mashqalalardı, máselen maǵlıwmatlardı bólistirilgen halda qayta islew máselesiniń de sheshimi kerek. Bunday máselelerge maǵlıwmatlardıń hár túrli mashinalarda jaylasqan bir neshe nusqasiniń bir birine qarsi emesligin támiynley(replica xızmeti) kiredi. Tarmaq xızmetleri arasinan marshrutlawdi ajiratiw múmkin, yaǵniy bul tarmaqtıń tolıǵınsha duris islewin támiynlew ushınxızmet qiladı. Adminstraciyalaw xızmetlerine adminstratorǵa tarmaq paydalanıwshilarınıń ortalıqmaǵlıwmatlar bazasin júritiw imkanin beriwshi paydalanıwshilardın esap(hisob) jaziwları, tarmaq trafigine iyelik hám analız etiw imkanin beriwshi tarmaqti monitorıng qılıwshi sisteması, qáwipsizlik xızmeti, máselen, parol arqalı tekseriw xızmetleri missal bola aladı.
Tarmaq xızmetleri programmalıq qurallar arqalıámelge asırıladı. Barlıq tarmaq xızmetleri “klient-server” arxitekturasinda qurılǵan.
Tiykarǵıxızmetler – fayl xızmeti hám baspaǵa shiǵariw xızmeti – ádette tarmaq operacion sisteması tárepinen berilip, járdemshileri bolsa, máselen, maǵlıwmatlar bazasi, fakcimil baylanis dawisti jónetiw xızmetlerin tarmaq operacion sisteması menen tikkeley baylanista islewshi sistemalı tarmaq qosımshalarıyáki utilitaları beredi.Tarmaq xızmetlerin islep shiǵıwda bólistirilgen qosımshalar qasiyetine baylanıslı tómendegi máselelerdi sheshiwge tuwri keledi: klient hám server ortasinda baylanisiw protokolin aniqlaw, olar ortasinda funkciyalardı bólistiriw, qosımshalardı adreslew sxemaların tańlaw.
Tarmaq xızmetleriniń tiykarǵı sapa kórsetkishlerinen biri onıń qolaylıǵı. Dál bir resurs ushın bir neshe xızmetler jaratilǵan bolıwı múmkin bolıp olar bir qiyli máselelerdi sheshiw ushın arnalǵan. Olardıń parqi ónimdarlıǵında yáki usinip atirǵan xızmetleriniń qolaylıǵında bolıwı múmkin. Máselen, fayl xızmeti ati boyınsha fayldi bir kompyuterden basqa kompyuterge uzatiw buyriǵınan paydalanıwǵa tiykarlanǵan bolıp, ol paydalanıwshidan kerekli fayldi biliwdi talap qiladı. Bul fayl xızmeti basqasha ámelge asırıliwi múmki, yaǵniy paydalanıwshi aralıqtaǵı local katalog fayl sistemasın kózden ótkizedi, keyin bolsa aralıqtaǵı faylǵa óziniń resursi siyaqli múráját qiladı. Bul bolsa bir qansha apiwayiraq esaplanadı. Tarmaq xızmetiniń sapasi paydalanıwshi interfeysiniń túsiniklilik, ayqinlıq, racionallıq sipatlarına baylanıslı boladı.
Bólistirilgen resurstiń qolaylıq dárejesin aniqlawda kóp jaǵdaylarda “tınıqlıq” atamasınan paydalaniladı. Shaffof erkin paydalanıw – bul sonday erkin paydalanıw, bunda paydalanıwshi ózine kerekli resurs qayjerde jaylasqanlıǵın sezbeydi. Ol katalog tereginen uzaqtaǵı fayl sistemasın kózden ótkizgeninen soń oǵan barlıǵı shaffof(málim) bolıp qaladı. Kózden keshiriw ámelinińózi hár túrdegi tınıqlıq dárejesine iye bolıwı múmkin. Tınıqlıq kem bolǵan tarmaqlarda paydalanıwshi uzaqlıqtaǵı fayl sisteması jaylasqan kompyuter atin biliwi hám oni buyrıqta beriwi kerek. Tınıqlıqjoqarı dárejede bolǵan tarmaqlarda tarmaqtıń saykes programmalıq komponenti fayllardıń jaylasqan ornina baylanıslı bolmaǵan halda izlewshi ámelge asiradi hám sońinda izlew nátiyjesin paydalanıwshiǵa qolay, máselen, dizim, piktogrammalar kópligi kórinisinde kórsetedi.
Tınıqlıqni támiynlew ushın ajiratiliwshi tarmaq resursların adreslew (at qoyiw) usili kerekli esaplanadı. Ajiratiwshi tyarmaq resurslarınıń ati fizikalıq tárepten ol yaki bul kompyuterde jaylasqan ornina baylanıslıbolıwı kerek emes. Eger tarmaq administratori bir kompyuterdiń tom yaki katalogin basqasina kóshirse, maqsetke kóre óziniń’ ishinde hesh nárseni ózgertirmewi kerek. Administratordińózi hám tarmaq operacion sisteması bul fayl sistemasıniń jaylasıwi haqqinda maǵlıwmatqa iye, biraq paydalanıwshidan bul jasırılǵan. Bunday dárejedegi shoffoflik tarmaqta kem ushiraydi, ádette belgili bir kompyuterdiń resurslarınan paydalanıw huqiqin alıw ushın eń dáslep ol menen logikalıq baylanisti ornatiw kerek. Máselen bunday jantasiw Windows NT tarmaqlarında qollanilǵan.
Bir qansha keń tarqalǵan tarmaq operacion sistemaları semeystvasin - Windows 2000 Serveroperacion sisteması semeystvasin kórip shiǵamiz. Server operacion sistemasıniń bul semeystvasi paydalanıwda qolaylıqtı, joqarıónimdarlıqtı, server qosımshaların iske túsiriw imkániyatın hám telekommunikacion xızmetlerdi bir waqıttıńózinde támiynleydi. Tarmaq operacion sistemasıniń bul semeystvasi qálegen masshtavtaǵı bir neshe kompyuterden ibaratápiwayi tarmaqtan júz hám mińlap paydalanıwshili informaciya sistemaların kóriw ushın isenimli platforma esaplanadı. Windows 2000 Server operacion sistemasıniń qáwipsizlik sisteması informaciyalardı hám sistemalıxızmetlerdi ruxsaciz paydalanıwdan hám qánigelikke iye bolmaǵan paydalanıwshilardan qorǵaydi.Tarmaqta serverdińádettegi waziypalarıónimli ámelge asırılǵan – yaǵniy kóp sanlı kollektiv paydalanıwǵa arnalǵan fayllardı oraylasqan halda saqlaw uyimlastirilǵan, barlıq fayl resursları qaysi diskte jaylastirilǵan bolmasın dárriw uliwmalıq paydalanıw jaǵdayina keltiriliw múmkin.
Windows 2000 Server operacion sistemasıniń tiykarǵı abzallıqlarınıń biri onnan fayllar server sonday aq, máselen xabar almasıw sisteması yáki úlken maǵlıwmatlar bazasin payda qılıwushın kúshli qosımshalar serveri sıpatında da paydalanıw múmkin. Bunnan tisqari sheklenbegen sanlı local printerlerdi jalǵaw hám ТСP/IP protokoli járdeminde tarmaqta uliwmalıq paydalanıwdi payda qılıw múmkin. Bul OS hár túrdegi apparat platformalarda, kóp processorli kompyuterlerde isleydi
Windows Server 2003 operacion sisteması semeystvasi maqsulati tiykarǵı modeldegi waziypalardı keńeytiriwdi dawam etedi. Bul model kóp máseleli OS esaplanıp, oraylastirilǵan halda yáki bólistirilgen server rólin atqariw imkániyatına iye hám ol waziypasina kóre tómendegi túrlerge bólinedi:
- fayl server hám baspaǵa shiǵariw server;
- web-server hám qosımshalar web-serveri;
- poshta server;
- terminallar server;
- aralıqtan turip erkin paydalanıw server;
- katalog xızmeti, domen at sisteması (DNS), boǵlamalardı dinamikalıq sazlaw protocol serveri (DHCP);
- multimediya-esittiriw aǵımi server.
Bul modeldiń tiykarǵı xarakteristikaların operacion sistemanińWindows Server 2008 versiyasi misalında tolıq kóriw múmkin. Bul operacion sistema tarmaq infrastrukturasin basqariw ushınúnemli platforma menen támiynlew, ámeliy máselelerdi tarmaq qorǵaniwin qollap quwatlaw imkánin beredi. Bul imkániyatlardan úlken bolmaǵan local tarmaqlarda, hámde esaplaw sistemasınińúlken serverlerinde únemli paydalanıw múmkin.
Windows Server 2008 operacion sistemasıniń tiykarǵı pariqli tárepleri:
- basqariw boyınsha keńeytirilgen imkániyat: senariyler jaratıw hám standart máselelerdin orınlanıwin avtomatlastırıw imkáni, aralıqtan administraciyalaw ushın qurallardıńbarlıǵı, keń diapazondaǵı jónetpeler xızmeti, maksimal imkániyat boyınsha múmkin bolǵan kólemdegi maǵlıwmatti isenimli jónetiw, tayar turıwı hám qáwipsizlik;
- kúsheytirilgen qorǵanǵanlıq: yadronıń qatnas ortalıǵın kemeytiriw hám qorǵalǵanlıqtı hám server ortalıǵın bekkemligin asırıw, tarmaqqa kiriwdi qorǵaw texnologiyaları, tek oqıwushın jańa túrdegi domen kontrolleriniń bar ekenligi, administratorǵa tek avtorizaciyadan ótken kompyuterler erkin paydalanıwin támiynlew ushın server hám domen resursların izolyaciyalaw imkaniyatın beriw, shifrlaw ashıq giltiniń kúsheytirilgen infrastukturasi, kiriwshi ha;m shiǵıwshi trafikti qadaǵalawshi jańa eki tárepleme Windows brandmaweri, jańa áwlád kriptografiyasin qollap quwatlaw;
- tarmaqtıń aralıqtaǵı komponentleri basqariwi: aralıqtaǵı ofislarda serverlerdi rawajlandiriw hám administraciyalawdin ápiwayi procesi, aralıqtaǵı tarmaq ishindegi tarmaqlardıńálsiz jerlerin joq etiw, global tarmaq penen baylanisqanda kanaldińótkiziwsheńlik qabiletinen únemli paydalanıw, aralıqtaǵı firma paydalanıwshilarıushın sheklengen funkciyalar toplaminan ibarat minimal komplektli operacion sistemani ornatiw imkániyati, catalog xızmetin basqariw ápiwayılasıw (jańalanǵan ornatiw masteri), paydalanıwshi qatnasıwısız operacion sistemani avtomatikalıq ornatiw imkániyati;
- joqarı dárejede tayyarlıq: buziliwǵa turaqlı klasterterlerdi formalastırıw ( kompyuterler-serverler topari ), tarmaq júklemesi boyınsha teńsalmaqlilıqtı saqlaw, paǵliwmatlardı rezerv nusqalaw hám tiklewdiń keńeytirilgen imkániyati, ámeliw programmalar jumisin bólmesten disk resursların dinamikalıq qosiw arqalıdisk maydanların keńeytiriw, disk maydanlarında qáteliklerdi dúzetiw processinińápiwayilasıwi.