Vii bap. Kompyuter tarmaqlarınıńámeliy qollaniliwi

VII BAP. Kompyuter tarmaqlarınıńámeliy qollaniliwi

7.1. Tarmaq operacionsistemalarınıńámeliy qollaniliwi

Tarmaq jumısın sırttan qaraǵanda da sonıaytıw múmkin, esaplaw tarmaǵı - bul óz-ara baylanisqan hám kelisilgen halda islewshi programma hám apparat komponentleriniń quramalı kompleksi. Tarmaqti tolıǵınsha úyreniw onıń hár bir elementleriniń islew qaǵıydalarına tiykarlanadı. Bunday elementlerge tómendegiler kiredi:

kompyuterler;
kommunikacion qurılmalar;
operacion sistemalar;
tarmaq qosımshaları(ilova).
Tarmaqtıń tolıq programmalıq-apparat kompleksi kóp qatlamlı moduller kórinisinde bolıwı múmkin.Qálegen tarmaqtıń tiykarinda jeke kompyuterlerden meynfreymler hám superkompyuterge shekem bolǵan standartlastirilǵan kompyuter platformalarınan ibarat apparat qatlam jatadi. Bul modeldiń birinshi qatlami esaplanadı.
Ekinshi qatlam – bul kommunikacion qurılmalar. Tarmaqta kompyuterler maǵlıwmatlarǵa islew beriwdiń oraylıq elementi esaplanıp, házirgi waqıtta kommunikacion qurılmalar da áhimiyetli roldi oynay basladı. Kabel sisitemaları, takirárlawshilar,kópirler, marshrutizatorlar hám modulli konsentratorlar siyaqli tarmaqtıń járdemshi komponentleri tarmaqtaǵı tásiri hám narqi boyınsha tiykarǵı Qatar elementleri kompyuterler hám sistemalı programmalıq táminat siyaqli elementler qatarina qosila basladı. Házirgi kúnde kommunikacion qurılmalar óziniń programmasına iye bolǵan hám kóp sanlı almasıw protokolların ámelge asırıwshı quramalı arnawli processorlardan ibaratbolıwı múmkin.
Úshinshi qatlam-tarmaqtıń programmalıq táminatina tiykarlanıp olar operacion sistemalar (OS) bolıp esaplanadı. Tarmaq operacion sistemaları arasinda local hám bólistirilgen resurslardıń qanday qaǵıydaǵa tiykarlanǵanlıǵı barlıq tarmaqtıń is ónimdarlıǵına baylanıslı boladı. Tarmaqti joybarlastırıwdausi OS tarmaqtıń basqa operacion sistemaları menen ańsat qatnasqa kirise alıwi, qáwipsizlik hám maǵlıwmatlardı qorǵaw dárejesi, paydalanıwshilar sanin qanshaǵa kóbeytiriw múmkinligi, hám soǵan uqsas xarakteristikaların esapqa alıw zárúrli.
Tarmaq qurılmalarınıń eńjoqarı qatlami hár túrdegi tarmaq qosımshaları, tarmaq maǵlıwmatlar bazasi, poshta sisteması, maǵlıwmatlardı arxivlew qurılmaları, obiektiv basqariw jumisin avtomatlastırıwdi payda etedi. Qoasimshalardıń túrli tarawlarda qollaw ushın olardıń bar imkániyatların biliw, olardı basqa tarmaq qosımshaları hám operacion sistemalar menen sáykes keliwin biliw zárúr.
Esaplaw tarmaǵı– apparat hám programmalıq kompanentlerdiń kóp qatlamlı kompleksi bolıp, olar tómendegilerden ibarat boladı: kompyuterler,kommunikacion qurılmalar, operacion sistemalar, tarmaq qosımshaları.
Tarmaqta kompyuterler ózlerine bólistirilgen waziypalarǵa qarap úsh túrge bólinedi:
- tek basqa kompyuterlerdiń sorawlarına xızmet kórsetiw menen shuǵıllanıwshi kompyuter, ol tarmaqtıńAjıratılǵan server waziypasin orınlaydi;
- basqa kompyuterlerdiń resurslarına múráját qılıwshi kompyuter, ol tarmaqta klient waziypasin atqaradi;
- klient hám server waziypasin orınlawshi kompyuter(bir reńli boǵlama)
Kórinip turǵanınday tarmaq tek ǵana klient yáki server boǵlamalarınan ibarat bolmaydi.
Ajıratılǵan serverli tarmaq
Server waziypasin orınlawshi operacion sistemalar server ámelleri ónimdarlıǵınasırıwǵa qaratilǵan boladı. Bunday zárúrlik asirese ulken tarmaqlarda seziledi. Tarmaqta júzlep hátteki mińlap paydalanıwshilardıń resurslarǵa úzliksiz sorawları júdá kóp bolıwı múmkin hám server bul sorawlarg aǵımina ulken toqtawlarsız islew beriwi kerek.Bunday mashqalaniń sheshimi kushli apparat platformaǵa iye kompyuter hám server funkciyalarıushın optimallastirilǵan operacion sistemadan paydalanıwdan ibarat.
Server OS klaslarınıń pariqli tárepleri :
quwatli apparat platformalardı, sonday aq kóp pracessorli platformalardı qollap quwatlaw;
bir waqıttıńózinde orınlanatuǵın kóp sanlı procesler hám tarmaq baylanisların quwatlaw;
ОSquramina oraylastirilǵan halda tarmqati belgilengen kompanentiniń qosiliwi (máselen maǵlıwmatnama xızmeti yáki autentifikaciya hám tarmaqta paydalanıwshilardı avtorizaciyalaw xızmetleri);
Hám bir qansha tarmaq xızmetleri kompleksi.
Ajıratılǵan serverli tarmaqlarda klient operacion sistemalarıádette server funkciyalarınan azat etiledi. Bul olardı dúziwdi bir qansha ápiwayilastiradi. Klient OS islep shiǵariwshiları tiykarǵı diqqatti paydalanıwshi interfeysine hám tarmaq xızmetleriniń klient bólegine qaratadi. Eńápiwayi klient OS tek mtiykarǵı tarmaq xızmetlerin, ádette fayl hám baspaǵa shiǵariw xızmetlerin qollap quwatlaydi.Sol menne birge universal klient dep atalıwshilar da bar bolıp, olar ámelde tarmaqtıń barlıq serverleri menen islew imkanin beriwshi klien bóleginiń kóplegen xızmetlerin qollqp quwatlaydi.
Kópǵana tarmaq OS islep shiǵariwshilar bir túrdegi operacion sistemaniń eki túrin islep shiǵaradi.olardan biri server OS sıpatında islew ushın, basqasi bolsa klient mashinada islewi ushın mólsherlengen. Bulardıń ekewide bir negizli kodqa tiykarlanǵan, tek ǵana xızmetler hám utilitler kompleksi, bunnan tisqari konfiguraciya parametrleri sol menen birge dawis shiǵarmaǵan halda ornatilǵan hám ozgertirip bolmaytuǵın parametrler menen pariqlanadı
Máselen, Windows NToperacion sistemasıniń jumisshi stanciyalar ushın – Windows NT Workstation versiyasi hám Ajıratılǵan server ushınWindows NT Server versiyaları shiǵarilǵan.OS niń eki variant kópǵana tarmaq xızmetlerinińklient hám server bóleklerin óz ishine alǵan.