World Bank Document

Uzoq muddatli strategiyani ishlab chiqish

Jahon banki O’zbekistonni 2050 yilgacha karbonsizlash bo’yicha uzoq muddatli istiqbolli qarash va strategiyani ishlab chiqishda qo’llab-quvvatlamoqda. Chilidagi shunga o’xshash sa’y-harakatlar — vazifalarni belgilash, maqsadli ko’rsatkichlar, strategiyani shakllantirish maqsadida keng miqyosli manfaatdor tomonlar ishtirokida taxminan bir yarim yil davom etdi. Chili strategiyasini ishlab chiqishda issiqxona gazlari chiqishi bo’yicha prognozlar, iqtisodiyotning asosiy tarmoqlarida ularni qisqartirish imkoniyatlari va Parij kelishuvi bo’yicha majburiyatlar hisobga olindi. Qo’shni Qozog’istonda ko’mir qazib olishga va energetikaga chiqindilarining taxminan 50 foizi to’g’ri keladi, ammo mavjud ijtimoiy-iqtisodiy sharoit- lar tufayli ko’mir yoqilg’isidan tezda voz kechish muammoli xol.
Uglerod neytralligi maqsadlariga erishish juda murakkab va uzoq davom etadigan jarayondir. O’zbekistonda energi- yaga bo’lgan talab jadal o’sib borayotganini hisobga olib, Jahon banki O’zbekiston Respublikasi Energetika vazirligini qo’llab-quvvatlash tashabbusi bilan chiqdi, bunda O’zbekiston Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi va boshqa davlat organlarini jalb etib energetika sektorini karbonsizlantirish bo’yicha strategiya ishlab chiqildi. Yevropa Tiklanish va Taraqqiyot Banki (YeTTB) 2050-yilga qadar nol emissiya bilan (chiqindisiz) elektr energetikasini rivojlan- tirishning yo’l xaritasi ni modellashtirish va tayyorlashda yordam bermoqda. 2019-yilda qabul qilingan “Tiklanadigan energiya to’g’risida” gi qonun va “Davlat-xususiy sheriklik to’g’risida” gi qonun butun mamlakat bo’ylab toza energi- yani joriy etish uchun yangi me’yoriy-huquqiy bazani yaratdi. Transport energiya resurslari iste’molchisi va O’zbekiston havosini ifloslantiruvchi asosiy omillardan biri hisoblanadi. Germaniya va Shveytsariya tomonidan moliyalashtirilgan
10 ^{Yevropa iqtisodiy hamkorlik tashkiloti (YIHT) ning yangi loyihasi doirasida texnik-iqtisodiy asoslash ishlari olib borilib,} O’zbekistonda transport sohasini ekologik tozaroq qilish bo’yicha tavsiyalar ishlab chiqiladi.
BMTning Iqlim o’zgarishi bo’yicha doiraviy konventsiyasiga (2021) muvofiq tayyorlangan O’zbekiston Respublikasining ikki yilda bir marta yangilangan birinchi hisobotiga ko’ra, qishloq xo’jaligi O’zbekistonda issiqxona gazlari emissiyasining ikkinchi yirik manbasidir — bu umumiy emissiyaning 17 foizdan ortig’ini yoki 33 million tonnadan ortiq CO₂ ekv.ni tashkil etadi. Bu soha ichki talab va eksport hisobiga jadal rivojlanmoqda, biroq emissiyalar ham ortib bormoqda. Qishloq xo’jaligi sohasida “yashil” o’tishni amalga oshirish chora-tadbirlari organik dehqonchilikni kengaytirish, bog’dorchilikni rivojlan- tirish, issiqxona texnologiyalarini joriy etish, shuningdek, energiya tejovchi nasoslar va tomchilatib sug’orish usullariga o’tishni o’z ichiga oladi.