Wo`zbekstan Respublikası Xalı`q Bilimlendiriw Ministrligi

III.Oqıwshilardi sabaq teması, maqseti, barısı menen tanıstırıw.
Qan aylanıw sisteması organlarına júrek, arteriya, kapillyarlar, vena hám limfa tamırları kiredi. Júrek hám tamırlar adam organizminde qannıń toqtawsız háreketleniwin támiyinleydi.


IV. Taza temanı úyreniw boyınsha oqıtıwshınıń rejesi.
JOBA:
1. Qan aylanıwdıń áhmiyeti
2. Júrek avtomatiyası
3. Júrek cikli
4. Júrek jumısınıń basqarılıwı
5. Qan aylanıw sistemasına ekologiyanıń tásirin úyreniw
Júrektiń dúzilisi. Júrek- qan aylanıw sistemasınıń oraylıq organı bolıp, massası erkeklerde 220 — 300 g ǵa shekem, hayallarda bolsa 180 — 220 g ǵa shekem boladı. Júrek kókirek quwıslıǵında tós súyeginiń artqı tárepinde, eki ókpeniń ortasında jaylasqan. onıń kóbirek bólimi kókirek quwıslı-ǵınıń shep tárepinde turadı. Júrek diywalı úsh qabattan: ishki epiteliy qabat —endokard, ortanǵı —bulshıq etler, yaǵıny miokard hám sırtqı —perikardtan ibarat. Perikard eki qabat bolıp, ishki qabatı júrek bulshıq etlerinde jabısıp turadı, ol epikard dep ataladı.
Sırtqı qabatı qalta sıpatında júrekti orap turadı. eki qabat orta-sındaǵı quwıslıqtaǵı suyıqlıq júrektiń qısqarıw hám keńeyiw háreketlerine qolaylılıq tuwdıradı. Júrek tórt kamera: oń hám shep júrek aldı, oń hám shep qarınshadan turadı. Júrek aldı bólimleriniń diywalları juqalaw, qarınshalar, ásirese shep qarınshasınıń diywalı qalıń boladı, onıń bulshıq etleri kúshli rawajlanǵan. Shep qarınshası joqarı basım astında qan tamırına qandı aydap, úlken qan aylanıw sheńberi arqalı deneniń barlıq organ hám toqımaların qan menen támiyinleydi.
Júrekte tórt klapan (qaqpaq) bolıp, shep bólimi menen shep qarınsha ortasında eki qaqpaqlı, oń júrek aldı menen oń júrek qarınshasınıń ortasında úsh qaqpaqlı klapan, shep júrek qarınshası menen aorta qan tamırı ortasında hám sonday-aq oń júrek qarınshası menen ókpe arteriyası ortasında yarım ay tárizli klapanlar jaylasqan. Júrek klapanları sonday dúzilgen, olar qandı tek bir tárepke, yaǵnıy qan júrek aldılarınan qarınshalarǵa, olardan bolsa aorta hám ókpe arteriyalarıǵa qarap aǵıwdı támiyinleydi.