X. G'ulomova, Sh. Yo'ldosheva, G. Mamatova, H. Boqiyeva, A. Sobirova husnixa t va uni o'qitish

Savol va topshiriqlar

1. 
   Bosma va yozma harflaming o'ziga xos xususiyatlariga egaligi.
   
2. 
   Yozishjarayonida qanday holatlarda qo'l uziladi?
   
3. 
   Yozma harflar tutashtirilishiga ko'ra qanday gumhlarga ajratiladi?
   
4. 
   Nima uchun qatoming ostki qismidan tutashtirishiga e'tibor qaratiladi?
   
5. 
   Bosh harflar kichik qatorlarga qanday tutashtiriladi?
   

Boshlang'ich sinflarda husnixat darslarini rejalashtirish

Husnixat darslari boshlang'ich sinflarda 1- sinfning 2- yarim yilligidan boshlanadi. Husnixat darslari ona tili dasturi talablariga muvofiq rejalashtiriladi. Darslaming vazifasi dastur talablarini amalgam oshirishga qaratiladi. Dastur talablarini to'liq amalga oshirish uchun ishni rejalashtirib olish lozim. Rejalashtirishda husnixarga o'rganish jarayonida ish turlarining qiziqarli va turli -tuman bo'lishiga e'tibor qaratiladi.
Boshlang'ich sinfda husnixat o'quv dasturi bo'yicha 1-sinfning ikkinchi yarim yilidan ona tili darslariga qo'shib tashkil etiladi.. Bu davrga kelib yozuv sharti ham o'zgaradi. O'quvchilaming daftarida harfnamunasi yo'qligi tufayli ular qo'shishga bir qancha shartlami bajaradilar. Jumladan bosma harfni yozma harfga aylantiradilar. Bundan tashqari, mashq shartlari ham bajarilishi lozim. O'qituvchi husnixat daqiqasini rejalashtirihda albatta yuqoridagi holatlami hisobga olishi lozim.
Amaldagi dasturga muvofiq boshlang'ich sinflarda husnixatga:

1. 
   bir dars ajratiladi;
   
2. 
   dasming ma'lum daqiqalari ajratiladi.
   

l-sinfda husnixat yuzasidan o'quvchilarda quyidagi ko'nikmalarni shakllantirish ko'zda tutiladi.

• 
  yozuv jarayonida partada to'g'ri o'tirish;
  
• 
  daftami 65 gradus qiyalikda qo'yish;
  
• 
  ruchkani to'g'ri ushlash;
  
• 
  yozuv chiziqlarini farqlash;
  
• 
  so'zlar orasidagi bir xii tenglik saqlash.
  

Shuningdek, ikkinchi sinfda chiroyli yozuv malakasini shakllantirish


48
quyidagi vazifalami o'z ichiga oladi:
I. Partada to'g'ri o'tirish, ruchkani to·g·ri ushlash, daftami to'g'ri tutish.

2. 
   O'quvchilarda chiroyli yozishga qiziqish uyg'otish.
   
3. 
   Husnihat darslarini sanoq-ohang usullari va jismoniy mashqlar bilan bog'lab olib boorish.
   
4. 
   O'quvchilaming chamalab yozish qobiliyatlarini o'stiruvchi mashqlar bajartirish.
   
5. 
   Qo'l va barmoq muskullari harakatini o'stiruvchi mashqlar bajartirish.
   
6. 
   Hartlami qo'l harakatini uzmasdan tutashtirib yozishga o'rgatish.
   
7. 
   Xato yozilgan hartlar yuzasidan qo'shimcha mashqlar bajartirish.
   
8. 
   Uyda husnixat bilan yozishni mashq qilish.
   

2. 
   sinf husnixat uchun har haftada ona tili darsining oxirgi bir soati ajratiladi va o'quv yili davomida 33 soatni tashkil etadi. 2- sinfda husnixat darslarini rejalashtirganda quyidagilarga e'tibor berish lozim:
   

1. 
   bir chiziqli daftarga yozish qiyinligini hisobga olib hartlarni genetik tamoyil asosida yozdirish;
   
2. 
   har bir harfning o'zidan oldingi va o'zidan keyingi harfga tutashtirilishini o'rgatish;
   

4. 
   harf elementlarining o'xshashligini hisobga olgan holda guruhlash;
   
5. 
   bosh hartlar elementlarining yuqoriga va pastki tomon tushishini hisobga olgan holda guruhlash;
   
6. 
   imlosi qiyin bo'lgan so'zlarni yozuv materiali sifatida tanlash;
   
7. 
   yozuv suratini oz-ozdan oshirib borish maqsadida material hajmini ko'paytirib borish
   

i) yozuv materiallarining tarbiyaviy ahamiyatiga e·tabor berish.
3-4-sinfda har bir ona tili darsining 8-10 daqiqasini husnixatga ajratiladi. Unda ham gigienik talablarga qafiy rioya qilinadi. O'quvchilarning husnixatdan egallagan ko'nikmalari mustahkamlanadi. Rejalashtirishda bosh va kichik hartlami , bir xii elementga ega harflarni guruhlab yoki yozilishi murakkab harflami tankab olib, tuzilishida farq bor murakkab hartlar ishtirok etgan so'z, gap va matnlami yozish rejalashtiriladi. Bolalar bir chiziqli daftarga tuzilishi murakkab harflarini yozishni o'rganadilar. Bu sinflarda yozuv tezligiga alohida ahamiyat beriladi.
Boshlang'ich sinfda o'quvchilarining husnixat malakalarini shakllantiruvchi mashq matnlarini o'qtuvchilarning o·ztari tanlaydilar. Matn tanlashda quyidagilarga rioya qilish lozim:

• 
  umumdidaktik talablar asosida tanlanadi;
  
• 
  materiallarning mavsumga mos bo'lishi;
  

49

• 
  bosqichli ketma-ketlik tamoyiliga amal qilinishi;
  
• 
  husnixat materialining o'rganiladigan mavzu bilan bog'lanishiga;
  
• 
  imlo bilan bog'lanishiga;
  
• 
  bolalar hayoti bilan bog'lanishiga;
  

ajratilgan vaqtga mosligiga.

Quyida 2-sinfhusnixat darsini rejalashtirish namunasini keltiramiz: