X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Marjumakning har xi! turlarida oqsil va rutinning miqdori 
31-jadval 
Tur
Xom oqsil (N x 
6,25)
Rutin, 
mg/100 g
F. esculentum Moench.
16,0
7,5
F. tataricum Gaertn.
16,3
1180
F. gigantum Krot.
16,1
-
Maiumotlaridan ko'rinib turibdiki, rutinning miqdori bo'yicha 
turlarning bir-biridan farqi katta.
177

---

Tarixi.
A.Dekandol oddiy marjumak Markaziy Sibir va Man- 
juriyadan kelib chiqqan deb hisoblaydi, V.L.Komarov esa marju- 
makning vatani deb Hindiston va Mongoliyani hisoblagan. Umuman 
barcha tadqiqotchilar marjumakning Osiyodan kelib chiqqanini tan 
oladilar. Marjumak haqidagi birinchi yozma manbalar bizning 
eramizgacha boigan V asrga kiradi. Yevropada marjumakni yodga olish 
XV-XVI asrlarda boshlandi.
Sistematikasi.
Marjumak - Poligonaceae
- marjumakdoshlar oilasiga 
mansub boiib, 40 dan ortiq avlod va 900 dan ortiq turni o„z ichiga oladi. 
Turli mamlakat olimlari marjumak o„simligi to„g„risida har xil tasnif 
keltirishadi. Shular ichida qo„yidagi tasnif eng maqbul, ya‟ni marjumak 
avlodi - Fagopyrum quyidagilarni birlashtiradi: bir yillik turlar - F. 
esculentum Moench; F. tataricum L. va ko„p yillik turlar - F. cymosum 
meissn; F. suffruticosum Fr. Sschmidt; F. cilliatum Jacq (rasm-14). 
Hozirgi kunda tiklanish jarayonida boigan turlar ham mavjud. Butun 
amal davri mobaynida marjumakda 5 ta rivojlanish davrlari kuzatiladi - 
unib chiqish, birinchi bargning paydo boiishi, shoxlanishi, shonalash va 
gullash.
Marjumak donini yer yuzida yetishtirish
23
 
___________ ^ ___ ____ ______ ________ 32-jadvat
Davlatlar
Ekin 
maydoni, 
ming. ga
Hosildorlik,
s/ga
Yaipi hosil, 
mln. t.
Yer yuzida
2386
10,6
2547.0
Russiya
31,4
9,6
30,3
Braziliya
48,0
12,9
62,0
Qozogiston
202,0
13,7
276.8
Polsha
70,3
12,9
90. 8
Rossiya
905,9
9,2
833,9
AQSH
77,5
10,4
81,0
Ukraina
168,4
10,6
179,0
Fransiya
44,5
34,7
154,8
Yaponiya
61,4
5,4
33,4