X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Qo„ng„irbosh. Poa 
pratense 
L.
ildiz bo„g„imli siyrak poyali kuzgi, 
qo'ng'irbosh o„t. Boshoqlanish davrida 100 kg ko'kati tarkibida 24,5 ozuqa 
birligi va 3,5 kg oqsil mavjud. Yaylov barpo etishda qo'llaniladi. O't 
aralashmada yaxshi yeyiladi. 
Bahorda erta o'sadi, 2-3-yil yaxshi o'smaydi, to'rtinchi yili yaxshi 
o'sadi va 10-yilgacha o't aralashmalarida o'sib turadi, yaylovlatishga 
chidamli, o'rirnlardan keyin tez o'sib chiqadi. Ko'kat hosili 6 -121. 
Ildizi sust o'sadi, tuproqqa 1 m kiradi. Poyasi somon poya, balandligi 
90-100 sm yaxshi tuplanadi. Gulto'plami - yoyiq ro'vak. Ro'vak o'rtacha 
nam, unumdor tuproqlarda yaxshi o'sadi. Suv bosganda 20 -30 kun chidaydi, 
qurg'oqchilikka, sovuqqa chidamli, kuzgi va bahorgi sovuqlarga chidamli. 
Urug'idan va vegetativ usulda ko'payadi, o't aralashmalarida yetilgan urug'i 
to'kilib ham o'sib chiqadi. 
Azotli o'g'itlar hosiliga va sifatiga ijobiy ta‟sir qiladi. Kuzda o't 
aralashmalaridan 5-7 kg urug' ekiladi, chuqurligi 0,5-1,5 sm bo'ladi. Tabiiy 
o'tzorlarda qo'ng'irboshning har xil turlari uchraydi 
Ko„p o„rimli mastak. 
Lolium multiflorum 
L
siyrak tupli ko'p yillik 
popuk ildizli o'simlik. Ko'kat va pichan uchun ekiladi. Pichanning 100 kg 
da 4,9 kg oqsil, ko'katida 1,2 kg oqsil va 20 ozuqa birligi mavjud. Pichan 
hosili 4-6 t, o'tzorda 3-4 yil hosil beradi. Poyasi somonpoya, silliq, tik 
o'sadi, balandligi 50-120 sm. Bargi ingichka, uzun, chetlari qirrali, boshog'i 
turli shaklda, 1000 ta urug'ini vazni 2,1 g. 
Urug'i 1-4 °C unadi, maysa 4-5 °C sovuqqa bardoshli. Sug'oriladigan 
sharoitda 5-6 o'rim beradi, pichan hosili 200 s/ga. Tez gullaydi bir yilda 2-3 
urug' hosilini beradi (20 s/ga). Bir joyda 3-4 yil hosil beradi. Birinchi yili 
urug' hosili 8-12 s/gani tashkil 
254

---

qiladi. Bu o„tning kamchiligi o„tzordan erta yo„qoiadi. Ikkinchi yili 
birinchi o'rimdan keyin 
0
„simlik soni o„tzorda keskin kamayadi, o„t 
aralashmalarida bu o„tning borligi sezilmaydi. Buning sabablari hali 
topilmagan. Issiq va nam iqlimga moslashgan. 0„rta Osiyoda keng 
tarqalgan. Yaxshi qishlamaydi. Birinchi yili yaxshi o„sadi, ikkinchi yili 3 
o„rim beradi. 
Yerni tayyorlash boshqa o„t o'simligi kabi tayyorlanadi. Mastakga 
azotli o„g„itlar ko'p talab qilinadi. Ekishdan oldin 60-90 kg/ga sof modda 
hisobida azot qo„llanadi. 0„zbekistonning janubida mastakni fevral oyining 
oxirida, shimoliy hududlarda - mart oyida, yozda-avgustda va kuzda 
oktabrning o„rtalarida ekiladi. 0„t aralashmalarida mastakning ekish 
me‟yori 6-8 kg/ga, sof ekishda 10-12 kg/ga. 0„t aralashmalari tez-tez 
sug„oriladi, sug„orish me‟yori 700-900 nrVga. 0„t aralashmasi pichan 
uchun dukkakli o„tning gullashida o„riladi. 
Urug„ uchun mastak keng qatorlab ekiladi, qator orasi 60 sm. Keng 
qatorlab ekiiganda egatlar orqali sug'oriladi. Hosil 75% bo - shoqchalar 
yetilganda o„riladi. Yoppasiga qatorlab ekiiganda 10-13 kg, keng qatorlab 
ekiiganda 7-8 kg urug„ ekiladi. Pichan tayyorlash uchun boshoqlanish 
davrida o„riiadi, urug„ uchun dumbul pishish davrida o„riladi, quritilib 
yanchiladi, tozalanadi. 
4.9, Bir yillik qoiigirbosh o„tlar 
sudan o
6
ti