X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Urug„chiligi,
Elita urug'chiligidan oldin ildizmevalar yetishtiriladi, 
yig„ishtirish paytida shakli, rangiga qarab zararlanmagan ildizmevalar 
saralab olinadi va barglari qoida tozalanadi va bahorgacha saqlanadi. 
Urugiik uchun sabzi mevalari olish uchun sabzi 2,0-2,5 hafta kech ekiladi. 
Xo„raki sabzidan farqi oiaroq urugiik sabzi 1 gektarda 300-400 ming tup 
qoldiriladi. Bu kelasi yili 5-6 gektar yerga urugiik uchun ekishga yetarli. 
Urugiik sabzi ildizmevalarini yaxshi saqlashi uchun o„suv davrida 
solinadigan azot miqdorini 100 kg/ga kamaytirish tavsiya etiladi.
34-rasm: 1 -xashaki sabzi poyasi 
2-ildizmevalari. 
va guli; 
Ildizmevalarni saqlaydigan xandakchalarga o„matilgan shtabel- ning 
balandligi 60 sm boiishi kerak. Ekishgacha ildizmevalar shamollatiladi va 
saralanadi. Urugiik ekiladigan maydoni tanlab 
307 

---

olinadi, himoya zonasi 2000 metr boiishi kerak. Maydonga kuzda 
РбоКйоo„g„itlari solinib 30 sm chuqurlikda haydaladi. Ekish oldidan 
maydon tekislanadi, traktorda qator oralari 60 yoki 7 0 sm kenglikda egatlar 
olinadi. Ekish asosan sovuq va nam ob-havoda boshlanib, qoida ariqlarga 
ekiladi va ildizmevasining usti 1,5-2,0 sm qalinlikda tuproq bilan 
berkitiladi. Ekish oldidan urugiik ildizme- valaming uch tomonidan 30% 
kesish tavsiya etiladi. Bu usul urugiarning tez ko„karishini ta‟minlab urug' 
hosilini orttiradi. 
Urugiik navlarining yaxshi rivojlanishi uchun o„sib chiqqan 
ildizmevalarda qatorlar hosil boiganidan so'ng bargning o„sish nuqtasi 
ochiladi. 0„suv davrida begona o'tlarga qarshi qator oralari traktorda 
kultivatsiya qilib yumshatiladi va qoida chopiq qilinadi. 0„simliklar 
gulpoyalar chiqara bosh lash davrida gektariga NiooPi5oK.9o kg mineral 
o„gitlar bilan oziqlantiriladi, 6-7 marta sug'oriladi, urug
1
yigishtirishga 
soyabonlari 60% pishganda kirishiladi. O'rilgan urugiiklar xirmonga 
keltiriladi. 
U 
yerda yaxshi pishib yetiladi va quriydi. Sabzi va urugiami 
tikanaklaridan toza- lash uchun (ypyg' tozalagich, sabzi urug'i tozalagich) 
ishqalash uskunalaridan o'tkaziladi, undan so'ng “Petkus-Gigant” yoki bosh-
qa uskunalarda tozalanadi. 
Yem-xashak sabzining birinchi toifali urug'iga qo'yilgan ekish 
standarti nav tozaligi 98%, ikkinchisi 96% va uchinchisi 85%, ekish sifati 
bo'yicha urugining laboratoriyadagi unuvchanligi 70%, tozaligi 95%, 
tarkibidagi boshqa o'simliklar urug'i 0,5%, ikkinchi klass 45,9 va 1,0 
namligi 10% dan yuqori boiishi kerak emas. 
O'zbekiston Sabzavot va polizchilik ITI, Kartoshkachilik ITIda sabzi 
urug'ini ildizmevasidan ekib emas, balki yozda urug'ini ekib olish usuli 
ishlab chiqilgan. Ekish me‟yori gektariga 4 kg, ekish muddati iyulning 
oxirgi o„n kunligi hisoblanadi. Sovuq tushgunga qadar o'simliklar chuqur 
kultivatsiya qilinadi, qatorlar olinadi. Bunda urugiiklaming o'sish davri 8 -10 
kun oldin boshlanadi va urugiik o'simliklaming balandligi 15-20 sm, 
ildizmevadan ekilgan o'simliklarga nisbatan yuqori boiadi. Traktorda ishlov 
berish, o'toq va oziqlantirish nazorat bilan bir xilda olib boriladi. Bunda 
urugiar ildizmevadan ekilgan urugiarga nisbatan 6-8 kun oldin pishadi va 
urug
1
hosildorligi yuqori boiib, tannarxi esa past boiadi (bu usulda 
308 

---

gektaridan 9 sentner va ildizmevadan ekiiganda esa 4,3 sentner urug
6
hosili 
olingan). 
Takrortash uchun savoilar:
1. 
Xashaki sabzining to„yimligi qanday boiadi? 
2. 
Xashaki sabzini kelib chiqishi va tarqalishi? 
3. 
Xashaki sabzini sistematikasi? 
4. 
Ekish usuli va ekish me‟yori? 
5. 
Xashaki sabzi hosili qanday yigiladi? 
6. 
Urug
1
qanday yig„ ib olinadi? 
6.4. Xashaki shoIg„om (turneps)