X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Biologik xususiyati.
0„sishi va rivojlanishi ko'proq lavlagi va sabzi ga 
o'xshaydi. Xashaki sholg'omning urugi 1-2 °C da una boshlaydi. Agarda nam 
tuproqqa ekilsa 8-10 °C, issiqqa ekilsa 3-4 
310 

---

kunda to„liq unib chiqadi. Yosh nihollari -5 °C , kattalari esa -6 °C 
sovuqqa chidamli. Namga talabchan ekin. Tuproqdagi eng kam nam 70 -
75% boiganda yaxshi rivojlanadi. Xashaki sholg„om unumdor va yengil 
tuproqlarda tuproq muhiti pH 6,0-6,5 bo„lganda yaxshi o„sadi. Kechpishar 
navlari 100-110 kun, erta pisharlari 60-70 kunda to„la pishib yetiladi. 
0„zbekiston sharoitida ildizmevasining texnik pishishi 85-90 kun. 
Mamlakatimizda «Esti Naeris» va «Osterzun- domskiy», “Moskovskiy” va 
“Skorospeliy V1K” navlaridan yuqori hosil olinadi. 
Yetishtirish texnologiyasi
O'tmishdosh.
Tuproqni ekishga tayyorlash, ishlov berish xashaki 
lavlagi va sabzi ekinlarini yetishtirish bilan bir xil. Almashlab ekishda 
xashaki sholg„omni g„o„za, makkajo'xori, yozda oraliq va kuzgi g„alla 
ekinlaridan so„ng ekish mumkin. Xashaki sholg„omdan 1 t. hosil olish 
uchun yerga: 2, 5 kg azot, 1 kg fosfor va 4 kg kaliy o„g„itlari solish tavsiya 
yetiladi. Yerni shudgorlashdan oldin har gektar yerga 20 -30 t chirigan 
organik o„g„it, 60-80 kg fosfor va kaliyli mineral o„g„itlar (sof holda) 
solinadi. Bahorda yer chizellanib, boronalanib, tuproqdagi namni saqlab 
qolish va urugiii tuproqqa bir xilda tushishi uchun, yengil tekislanib, 
ekishga tayyorlanadi. 
Erta bahorda xashaki sholg„om tez rivojlanadi va zararku- nandalar 
bilan kam zararlanadi. Ekin sabzavotlar ekiladigan SO-4, 2 yoki boshqa 
seyalkalar yordamida ekiladi. 
1 gektar yerga 3-4 kg ekiladi, ekish chuqurligi 1,5-2,0 sm. Urug„ni 
yerga bir tekisda tushishi uchun ekish oldidan uruqqa superfosfat 
(ammofos) yoki chirindi aralashtirilib ekiladi. Qator orasi 60 -70 sm, eng 
ma‟qul ко„chat soni 1 gektar yerga 90-100 ming o„simlik hisoblanadi. 
Erta bahorda yomgirdan so„ng urug„ning unib chiqishiga to„s- qinlik 
qiladigan qatqaloqqa qarshi yengil borona qilinadi. Nihollar toiiq unib 
chiqqandan so„ng, begona oilarni kesadigan va tuproqni yumshatadigan 
ishchi organlari o„matilib traktorda kultivatsiya qilinadi. Xashaki sholg„om 
2-3 juft chinbarg chiqarganda yagana qilinadi va har bir pog. metrda 6 -7 
tadan o„simlik qoldiriladi. Bir 
311 

---

gektar yerda xashaki sholg'omda 90 ming tup o„simlik qoldiriladi. 
Yaganalashning kechiktirilishi tufayli o„simliklar nimjon boiib, hosildorlik 
keskin kamayib ketishiga olib keladi. Ekinni begona o„tlardan 1-2 marta 
tozalab, qator oralariga ishlov beriladi. May oyining oxiri va iyunning 
boshlarida ekinlar I gektar hisobiga 60-80 kg azot bilan oziqlantirilib, keyin 
sug„oriladi. 
Yozda ekiiganda o„tmishdosh ekinlar yig„ishtirib olingandan so„ng yer 
sug„oriladi. 25-30 sm chuqurlikda haydaladi, chizellanadi, boronalanadi va 
mola bostirilib, keyin ekiladi. Ekish sxemasi va ko„chat qalinligi yuqorida 
ko„rsatilganidek bo„ladi. Yozda ekinlarga ishlov berish: 2 marta kultivatsiya, 
yagana, 1 marta chopiq, 1 marta azot va kaliy (NiooKeo) o„g„itlari bilan 
oziqlantiriladi va 3-4 marta egatlardan sug„oriladi. Zararkunandalarga qarshi 
may oyining oxirida fosfamid preparatlari bilan ishlov beriladi. 
Bahorda ekilgan xashaki sholg„omni qo„l kuchi bilan iyulda 
ildizmevalari qotib qolmasdan hayvonlarga yemish uchun yig„ishtirib 
olinadi. Yozda ekilgan xashaki sholg„om kuz va qishda chorva mollariga 
yedirish uchun xandaklarda saqlanadi. Lekin ildizmevasi tarkibida quruq 
modda va qand kam boiganligi uchun saqlanish xususiyati past, shuning 
uchun birinchi navbatda chorva mollariga berish tavsiya etiladi.