X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Sistematika.
Kungaboqar-^s/eraceae oilasiga, 
Helianthus annum L.
turkumi va turiga mansub. 
Helianthus annuus L.
yig„ma tur bo„lib, 2 ta 
mustaqil turga boiinadi: 
Helianthus cultus Wenzl
- madaniy ekma va 
Helianthus ruderalis Wenzl -
yowoyi turlariga boiinadi.
32
 
www.FAOstat.fao.Org-2016
 year.
321 

---

Madaniy turi ekma va manzaraii kenja turlariga boiinadi. 
Kungaboqar navlari urug„ning kattaligiga, moyning miqdoriga va 
mag„izining chiqishiga ko„ra quyidagi 3 guruhga boiinadi:
1) Moyli kungaboqar: pistasi mayda, uzunligi 8-14 mm. 1000 
donasining vazni 35-80 g, po„chog„i 22-36% ni tashkil qiladi, mag„zi 
tarkibida 53-63% moy boiadi;
2) Chaqiladigan kungaboqar: pistasi yirik, uzunligi 15-25 mm, 
1000 donasining vazni 100-170 g, po„chog„ida yog„ miqdori 42-56%, 
magizining tarkibida 20-35% moy boiadi;
3) Oraliq kungaboqar yuqoridagi hamma ko„rsatkichlari bo„yicha 
o„rtacha.
Pistaning po„chog„ida 76% gacha uglerod boisa, molga zarar 
keltirmaydi.
Biologiyasi 
Unib chiqishdan boshlab pistasi toia pishish davrigacha 2600 dan 
2850 °C gacha issiqlik talab qilinadi. Bu ko„rsatkich nav va tuproq-iqlim 
sharoitiga qarab o„zgarib turadi. Shimoliy rayonlarga qarab o„suv davri 
uzayadi. Kungaboqaming urugi 5-10 °C da unib chiqadi, harorat 10-12 °C 
boiganda ancha tez unadi. Optimal harorat 18 °C boiadi. Bundan yuqori 
haroratda unib chiqish jarayoni tezlashadi. Maysa -6 °C sovuqqa 
bardoshlidir. Harorat yuqori boiib suv yetishmasa hosil keskin kamayadi. 
Yuqori haroratning salbiy ta‟siri toia maysalanishdan gullash davrining 
oxirigacha kuzatiladi.
Suvga bo'lgan talabi.
Ildizi yaxshi rivojlanganligi tufayli kun-
gaboqar qurg„oqchilikka chidamli, talab qilinadigan suvni tuproqning 
chuqur qatlamlardagi suvdan foydalanadi; poya va barg usti- dagi qalin 
tuklari bugianishdan saqlaydi. Suvni amal davrida bir xil talab qilmaydi. 
Maysalanishdan savat rivojlanish davrigacha yillik me‟yoming 20-25% ni 
talab qiladi. Suvni ko„p talab qiladigan davri - gullash davri, bu davrda 
talab qiladigan suvning umumiy me‟yo- ridan 60% ni o„zlashtiradi. 
Qurg„oqchilik sharoitida hosil ancha kamayadi.