Xalqaro huquq tushunchasi, predmeti va funksiyalari Xalqaro huquq normalari Xalqaro huquq manbalari

Dualistik nazariya (uning ko‘zga ko‘ringan vakillari – Tripsl, Ansilotti, Kamarovskiy) XIX asr oxirida paydo bo‘lgan bo‘lib, bu nazariyada xalqaro va davlat milliy huquqining o‘ziga xos jihatlari inobatga olingan holda tartibga solish obyekti, huquqiy munosabatlar subyektlari tarkibi, yuridik normalarning paydo bo‘lish manbalari jihatdan bu ikki tizim bir-biriga bo‘ysunmasligi ta’kidlanadi. Dualizm tarafdorlari ikki huquqiy tizim o‘rtasida hech qanday to‘qnashuv kelib chiqmasligini, ular turli darajada tartibga solish bilan shug‘ullanadi, har birining tartibga solish sohasi turlicha ekanligini bildirishadi.

Faqat vaqt o‘tishi bilan ikki tizim o‘rtasida o‘zaro aloqaning mavjudligi va usiz bu tizimlarning hech biri o‘z vazifalarini muvaffaqiyatli bajara olmasligi haqida fikrlar ilgari surila boshlandi. Bunday qayta yo‘nalish olish “dialektik dualizm” deb ta’riflandi. U xalqaro huquqning ichki huquqdan ustunligini tan olgan holda, xalqaro huquq va davlat ichki huquqining uzviy bog‘liqligini e’tirof etish bilan tavsiflanadi

Dualistik nazariyadan farqli o‘laroq, monistik konsepsiya (Lasson, Kaufman, Kelzen, Russo va bosh.) ko‘rilayotgan ikki tizimning birligini asoslaydi, ammo ularning biri ikkinchisidan ustuvorligini tan oladi. Monistik yo‘nalishlardan birining qarashiga ko‘ra xalqaro huquq go‘yo milliy huquqiy tizimlarning davomi yoki yig‘indisi sifatida namoyon bo‘ladi yoxud normalari faqat davlat ichki huquqiga u yoki bu tarzda kiritilgandagina yuridik kuchga ega bo‘ladigan “davlat tashqi huquqi”ning davomi hisoblandi. Monistik nazariyaning boshqa yo‘nalish vakillari esa, aksincha, xalqaro huquqni faqat ichki huquqning harakat doirasinigina emas, balki uning butun normativ qoidalari mazmunini ham belgilovchi yuqori huquqiy tizim sifatida tan olish tarafdorlaridir.