Xalqaro kapital harakatining mohiyati va xalqaro moliya bozorining tarkibiy tuzilishi


Xalqaro moliya bozorining rivojlanishi va xalqaro kapital harakatining zamonaviy tendensiyalari


Download 69.77 Kb.
bet2/3
Sana16.06.2023
Hajmi69.77 Kb.
#1512869
1   2   3
Xalqaro moliya bozorining rivojlanishi va xalqaro kapital harakatining zamonaviy tendensiyalari

Jahon iqtisodiyotida xalqaro moliya bozorining segment lari ladrijiy ravishda mnayyan bosqichlarda shakllangan (13.1-jad- valga qarang). Mazkur bozor taraqqiyotining oxirgi bosqichida fond segment! va xalqaro derivativlar bozor lari jadal rivojlan- gan.
Zamonaviy xalqaro moliya bozorining rivojlanish tendensi­yalari quyidagilarda namoyon boMadi:

  1. Moliya bozori barcha sektorlarining jadal sur'atlarda ri­vojlanishi bilan birga kechayotgan baynalminallashuv va global- lashuv jarayonlarining chuqurlashuvi;

  2. Transmitliy kompaniyaiar, banklar va global moliya muas- sasalari, shuningdek, aloliida davlatlar va davlatlar guruhlari o'rtasidagi xalqaro raqobatning kuchayishi;

13.1-jadvai
Xalqaro moliya bozorining tarkibiy tuzilishi va uning shakllanish bosqichlari

Bosqtchlar

Yillar

Xalqaro moliya bozorining tarkibiy tuzil ish idagi o'zga rish lar

Birinchi
bosqich

1860-yillar

Tashqi savdoning rivojlanishi. Xalqaro oltin-valuta bozorining paydo boiishi.

Ikkinchi
bosqich

1950-yillar

Milliy kredit bozorlaridagi operatsi- yalarning baynalminallashuvi.

1960-yillar

Xalqaro kredit bozorining sliakllanishi.

Uchinchi
bosqich:

1970-yiilar

Uzoq muddatli kapitallar xalqaro bo­zorining shakllanishi. Milliy fond bozor- larining erkinlashtirilishi. Xalqaro fond bozorining shakllanishi.

1980-yiIiar

Transmilliy banklar v;i kompanivajar- nitig jadal sur’atlarcfa rivojlanishi. Xalqa­ro fond bozorlarining yanada kengayishi. Xalqaro stiglirta bozoridagi dastlabki tizimli operatsiyalarning amalga oshiri- lishi. Xalqaro kredit bozoridagi operaisi- yalarning rivojlanishi.

To'rtinchi
bosqich

1990-y il !ar

Xalqaro moliya bozori fond segment i- ning jadal rivojlanishi. Xalqaro derivattv- lar bozorining shakllanishi.

2000-yillar

Xalqaro derivativlar bozorining jadal ri­vojlanishi.




  1. Chegaralarni oshib o‘tadigan moliyaviy oqi m la riling yuqori sur’atlarda harakatlanishi va moliya bozorining tuzilmaviy sek- torlari o‘rtasidagi aloqadorlikning osliishi;

  2. Axborot tizimlari va elektron aloqa vositalarming jadal sur’atlarda rivojlanishi;

  3. Bozonii bevosita tartibga solishning susayti rilishi;

  4. Moliya bozori ishtirokchilari faoliyatining an’anaviy so­halari o‘zgarishi (universal banklar fond sektorida anderray- ter, tashkillashtiruvchi va treyderlarga aylanmoqda; investitsiya

banklari sindikatlashgan kreditlarni tashkillashtirmoqda, shu­ningdek, loyihafarni moliyalash bilan shug^llanmoqda; tjjorat banklari, o‘z navbatida, investitsiya banklarining an’anaviy faoli- yallariga aralashmoqda va h.k.);

  1. Moliya bozori ishtirokchi lari ning ixtiyoriy qo'shilishi yoki yirik ishtirokchilar tonionidan o‘z tarkibiga olinishi jarayonlari kuchaymoqda, bu esa, o‘z navbatida, moliya bozorining bar- cha sektorlarida operatsiyalarni amalga oshirish imkoniga ega bo‘Igan universal moliyaviy xoldinglarning vuzaga kelishiga sabab bo'Imoqda;

  2. Moliya bozoridagi operatsiyalar riskini kuchayishiga sabab ho‘luvchi derivativlar bilan bitimlar hajmi o‘sish tendensiyasiga ega;

  3. AQSH doiiari mavqeining tushishi va qadrsizlanishi, bu o!z navbatida, xalqaro moliya bozoridagi muvozanattiing buzilishiga, zamonaviy moliya bozorining inqirozdan keyingi rivojlanishiga sliart-sharoitlar yaratishga xizmat qiiishi miimkin.

Xalqaro kapital harakatining zamonaviy holati bilan bogMiq quyidagi tendensiyalar jahon iqtisodiyoti amaliyotda kuzatil- moqda:

  1. Jahondagi kapitalni eksporti va import id a rivojlangan mam- lakatlar yetakchilik qilmoqda.

  2. Xalqaro tadbirkorlik kapitali harakati tarkibida portfel in- vestitsiyalar tomonga siljish tendensiyasi mavjud.

  3. Xalqaro к red it lar va depoz it la ruing jahon invest it siyalari tarkibidagi ulushi jahon moliyaviy inqirozidan keyingi davrda ka- mayib bormoqda.

  4. Jahon kapital eksportidagi Xitoyning ulushi o'sish tenden­siyasiga ega bo'lgan bir sharoitda, kapital import ida AQSH ning ulushi kamayish tendensiyasiga ega bolmoqda. Shunga qaramay jahon kapital import ida AQSH ning ulushi hali-hamon saqlanib qolmoqda.

  5. Sanoati rivojlangan mamlakatlarda chet el invesiitsiyalarini joytashtirishning asosiy sohasi bank-moliya sektori, xizmatlar so- hasi (buning ichida axborot telekommunikatsiya sohasi eng yet- akchidir), farmatsevtika, biotexnologiya, elektron sanoat, ilmiy va texnologik mashinalar ishlab chiqarish bo‘lsa, rivojlanayotgan mamlakatiarda avvajgidek to‘g‘ridan to‘g‘ri chct el investitsiyalar neft-gaz qazib chiqarishga, mashinasozlikning alohida sektorlar- iga, agrosanoat kompleksiga jalb etilmoqda;

  6. Jahon chet el investitsiyalari bozorida asosiy subyekt sifa­tida TMKlarning roli oshmoqda;

Xalqaro fond bozori rivojlanishi ning asosiy tendensiyalari quyidagi la rda o‘z aksini topmoqda:

  1. Fond bozorining tobora kcngavib va chuqurlashib borishi;

  2. Xalqaro fond aktivlari bilan hosila moliyaviy vositalar sav­dosi ning o'sishi;

  3. Jahon ning yetakchi moliyaviy markazlarida bozorning kon- setUratsiyasi;

  4. Bozorning yangi vositalarni varatishi;

  5. Bozorning kompyuterlasliLivi;

  6. Xalqaro fond bozorida rivojlanayotgan mamlakatlar qim­matli qog‘ozlarining ahamiyatint ortishi.

Bundan tashqari, global moliyaviy inqiroz sharoitida fond bo­zorlarida quyidagi tendensiyalar yuzaga keldi:

  • xalqaro fond bozorida kapitalni jalb etishning va ope- ratsiyalarning asosini tashkil etgan holda xalqaro qarz qimmatli qog'ozlari va xalqaro aksiyalar bozorining oxirgi o4n yillikdagi hajmi olti barobardan ko‘proqqa oshgan, 2008-yil inqiroz davri- da ularning o'sishi sekinlashgan, xalqaro aksiyalar bozorining hajmi asosan rivojlanayotgan mamlakatlar hisobiga qisqargan bo‘lsada, hozirda marning hajmi yana o‘sish tendensiyasiga ega boimoqda;

  • xalqaro qarz qimmatli qog‘oz!ar va aksiyalar bozorida rivoj - langan mamlakatlar, xalqaro qarz qimmatli qog'ozlar bozorida moliyaviy institutlarning yetakcliiligi saqlanib qolmoqda.

  • rivojlanayotgan mamlakatlar fond bozorining iqtisodiyot tarmoqlari bo'yicha diversifikatsiyalashuv darajasini kichikligi inqiroz davrida uning barqarorligiga salbiy ta’sir ko‘rsatgan;

  • moliyaviy inqiroz sharoitida jahon ning rivojlangan niam- lakatlari fond birjalarida aksiyalar bozori kapilallashuvining 'YalMga nisbatan salmog‘i keskin pasaygan. Jahon mamiakat lari YalMga nisbatan aksiyalar bozori kapilallashuvi inqiroz davri- da 55% ni, oxirgi besh yiliikda rivojlangan mamiakat lard a qarz mimosa bat ini ifodalovchi qimmatli qog‘ozlar YalMga nisbatan kamida 100% ni tashkil etishi kuzatilgan;

  • rivojlanayotgan manilakatlar fond birjalarida jahon moli- yaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida aksiyalar va obligatsiyalar bo‘yicha savdoiar hajmi kamaygan.


  1. Download 69.77 Kb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling