Xalqaro marketing

4. Korxona marketingini boshqarishda strategik yondashuv sifatlari

Har qanday jamiyat, iqtisodiyotning rivojlanishi iqtisodiy qonunlaming talabalariga muvofiq amalga oshadi. Marketing ham kishilaming maxsus faoliyati sifatida bundan mustasno emas. Iqtisodiy qonunlar harakati marketingda yanada yaqqol va yorqin ko'zga tashlanadi. Bu iqtisodiy qonunlar jumlasiga asosiy iqtisodiy qonun, ishlab chiqarish munosabatlarini ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanish darajasiga mos kelishi, ehtiyojni yuksalish, qiymat, talab va taklif, ishlab chiqarishning doimo yuksalish, mehnat unumdorligini o‘sib borish qonuni va h. k. lar kiradi. Shunday ekan, ulami mukammal bilish va ongli ravishda Marketingli boshqarish faoliyatida tatbiq etish lozim. Masalan, asosiy iqtisodiy qonun talabiga muvofiq sof marketing korxonalari marketing boshqarmalari, bo'limlari yoki guruhlari oqibat natijada xalqimizning har qanday ehtiyojlarini to'laroq qondirish maqsadida ishlab chiqarishga yordam beradi. Buning uchun marketing tadqiqotlari o'tkazilishi shart bo'lib, ular o'z navbatida asosiy iqtisodiy qonunning yanada keng harakati uchun shart-sharoit yaratib beradi. Marketing tadqiqotlari olib borish har qanday korxonaning nafaqat ishlab chiqarish imkoniyatlarini ochib beradi, balki ularning bozor nuqtayi nazaridan olib borayotgan marketing faoliyatlariga ham baho beradi. Tovarlarning xaridorgirini ishlab chiqarish, ulaming sifatini oshirish, bozorlar sig'imini to'ldirish, ulami kengaytira borib, yangi bozorlar ochish (iloji boricha chet el bozorlariga kirib borish) va h. k⁷. Oqibatda xaridorlaming (iste’molchilarning) har qanday ehtiyoj va talablarini yanada to'laroq qondirishga erishish. Marketing tadbirlarining nihoyatda yuqori samaradorligiga erishish faqat ishlab chiqarish munosabatlarining ishlab chiqarish kuchlari rivojlanish darajasiga mos kelish qonuniga asoslanadi. Ishlab chiqarish kuchlarining o'sish darajasi va ishlab chiqarish munosabatlari orasidagi muvozanati, asosan marketing tadq otlari bilan uzviy bog'liqdir, ularni bog'lab turuvchi vositachidir Faqat marketing tadqiqotlari natijasidagina biz ulaming har ikkalasi orasidagi haqiqiy holatni anglab eta olamiz. Ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish munosabatlari orasidagi har qanday ziddiyat ulami bog'lovchi marketing tadqiqotlari asosida va natijasidagina namoyon bo'ladi. Eski ishlab chiqarish munosabatlarining sinishi, boshqaruv bo'limi, apparatining halok bo'lishi, bulaming barchasi marketing faoliyatida ham o'z aksini topadi.

Ehtiyojning o‘sib borishi yoki rivojlanishi qonuni demasdan ehtiyojning yuksalishi qonuni deb atalishi faqat iste’mol qilishning miqdoran o'sishini emas, balki uning tarkibiy o'zgarishlarini, undagi ustuvor yo'nalishlar, bir-birini o'rnini qoplash, sifat jihatdan mukammallashishi kabi masalalami ham o'z ichiga olishligiga urg'u berilganidir. Marketingli boshqarish strategiyalari ulaming barchasini o'z ichiga olishi zarur va tabiiy. Shu qonun talabini e’tiborga olib marketing o'zining barcha imkoniyatlarini ishga solishi (ehtiyojni to'g'ri aniqlash, EHM va iqtisodiy-matematika usullaridan foydalanishi), yangi tovarlarning yaratilishiga bosh-qosh bo'lishi, yangi bozorlar, ichki imkoniyatlar izlashi, reklamani kengaytirishi kabi ishlami amalga oshirmog'i lozim. Bunda marketing tadqiqotlari qanchalik yordam berishini, katta rol o'ynashligini e’tirof etish kerak. Umuman olganda, ayrim iste’molchilami ehtiyojini to'liq qondirish mumkin. Masalan, eng uchiga chiqqan pivoxo'ming ehtiyojining ham 10-15 butilka pivo bilan qondirish mumkin. Lekin ayrim xo'jaliklar, uyushmalar yoki davlatning ehtiyoji-nihoyatda har xil va ko'p. Biroq ulami qondirishga resurslar va imkoniyatlar cheklangan bo'lishi mumkin. Masalan, yer, suv va ayrim qazilma boyliklarining, oltin, zebi-ziynatlaming cheklanganligi, ayrim hayvonlar — yo'lbars, timsohlar va boshqalaming soni kamligi, terilariga bo'lgan ehtiyojning ortib borayotganligi marketing izlanishlari orqali aniqlanishi va shunga qarab boshqarib borilish lozim. Bunda ayrim tovarlarga bahoni ortiqroq belgilash, ularga bo‘lgan talabni tushirish va, aksincha, uni ishlab chiqaruvchilami rag‘batlantirishi mumkin. Iqtisodiy talab va taklif qonunlari marketingda qo 'llaniladigan fundamental qonunlardan. Uning yordamida marketologlar ishlab chiqarish, taqsimot va iste’molga ta’sir etishlari, shakllantirishlari va о ‘zlashtirishlari mumkin. Talab ana shu iste’molchining pulda ifodalanadigan ehtiyoji bo‘lib, u iste’molchining daromadi bilan asoslangan. Talab qonunining harakati barcha omillarning o‘zgarmay turishi holatida tovarlar bahosining o'sishi talabning pasayishiga olib kelishida namoyon bo'ladi. Yana talab va baho o'rtasida teskari proporsional bog'liqlik shu qonun orqali namoyon bo'ladi. Qiymat qonuni xomashyo va materiallar, texnika va texnologiyani xarid qilishda, ulami iste’molchilarga yetkazib berishda, sotish oldi va sotilgach xizmat ko'rsatishda iqtisodiy samaradorlikni nazarda tutib ish ko'rishni talab qiladi. Shuningdek, bu qonunning amal qilishi tovarlar taqsimot usulini, kanallarini ratsional shaklini tiklashi, ulami xaridorlarga oz xarajatlar bilan yetkazib berishni taqozo etadi.
Tesla – bu innovatsion kompaniya: u avtopilot texnologiyasini, sun’iy intellektni ishlab chiqadi, elektromobillar uchun rekord stavkalarni o‘rnatadi va o‘z avtomobillarini ko‘rgazma zallarida emas, balki veb-sayt orqali sotadi. Ammo, shu bilan birga, korxonalar har yili tadqiqotlarga millionlab dollar sarflaydilar va shu orqali yangilik uchun qarzga botadilar.
Va Tesla’ning mavqei har qachongidan ham kuchliroq bo‘lsa-da, kompaniya o‘zining zaif tomonlari va tashqi tahdidlarini e’tiborsiz qoldirolmaydi.
SWOT tahlilidan foydalanib, biz Tesla’ning biznesini molekulalarga ajratamiz va Elon Mask nimadan qo‘rqishi va o‘zini qayerda mustahkamlashi kerakligini bilib olamiz.
Kuchli tomonlar – Tesla’ning kuchli tomonlari nimada
1.Brendning nomi
Tesla o‘z sohasida elektr kashshoflari. Agar siz yo‘lovchidan qanday elektromobilni bilishini so‘rasangiz, ehtimol “Tesla” deb javob beradi. Kompaniyaning shunchalik kuchli brendi borki, uning raqobatchilardan ustun bo‘lishi uchun uning nomi kifoya.
2.Innovatsionlik
Tesla avtomobillari yuqori texnologiyali. Tarixdagi eng tez ishlab chiqariladigan mashina – Tesla S Plaid elektromobillar uchun bitta zaryad bilan 837 km masofani bosib o‘tib, 2,1 soniyadan kamroq vaqt ichida 100 km tezlikka erisha oladi.
3.Biznes modeli
Boshqa avtomobil ishlab chiqaruvchilardan farqli o‘laroq, Tesla avtosalonlarning ko‘pini yopdi, qolganlari ko‘rgazma zallari sifatida qayta formatlandi.
Siz mashinani rasmiy veb-sayt orqali sotib olishingiz mumkin, bu yerda xaridorlar uning konfiguratsiyasini o‘zi tanlaydilar. Bu biznes-model Tesla’ning xarajatlarini kamaytirishga imkon berdi.
4.Aksiyalarning yuqori narxi
Tesla dunyodagi ikkita yirik bozorda – Xitoy va Amerikada yetakchi o‘rinni egallaydi. Masalan, 10 yil oldin kompaniyaning aksiyalari 5 dollarga teng bo‘lib, asta-sekin qimmatlashib borardi. 2020-yilda keskin o‘sish kuzatildi - xarajatlar 740% ga oshdi va eng yuqori cho‘qqisida 883 dollarga yetdi.
2021-yil iyun oyidan aksiyalar barqaror va ularning narxi 688 dollarni tashkil qiladi.
Ammo bu hali Tesla’ning raqobatchilaridan ancha ko‘p. Taqqoslash uchun, Volkswagen aksiyalari bir vaqtning o‘zida 256 dollar turadi.
Kamchiliklari. Qayerda kompaniya yutqazadi
1.Ishlab chiqarish jarayonlari
Tesla va uning rahbarining yuqori baholangan ambitsiyalari – bu ortiqcha, lekin ularni haqiqatga aylantirish har doim ham mumkin emas.
2019-yilda Elon Tesla Network xizmatini 2020-yil oxirigacha ishga tushirishga va’da berdi – avtopilotli 1 million robotli taksilar. Hozircha bunday mashinalar chiqarilmagan va loyihaning yangi boshlanish sanalari noma’lum. Ishlab chiqarishdagi qiyinchiliklar oldin ham bo‘lgan, Tesla Model X’ning chiqarilishi ikki yilga kechiktirilgan.
2.Xaridorlarning munosabati
Iste’molchilar hali ham elektromobillarni oddiy avtomobillar deb bilishmaydi – ko‘pchilik ichki yonish dvigatellarini afzal ko‘rishadi. Bozorni barqaror transport mavzusida qo‘shimcha ravishda “o‘qitish” kerak. Masalan, tadqiqotga ko‘ra, 2019- yilda so‘rovda qatnashgan amerikaliklarning 42 foizi hali ham elektromobillar benzin bilan yonilg‘i quyishgan deb o‘ylashgan.
3.Modellarga har xil talab
Tesla avtomobillari bir xil darajada talabga ega emas. 3 va Y modellari mashhur bo‘lsa-da, masalan, S va X kamroq sotib oladilar.
Ikkinchisi raqobatchilarning mashinalariga va Tesla’ning boshqa modellariga qaraganda ancha qimmat, bu ularga bo‘lgan talabga jiddiy ta’sir qiladi. Tesla Model S elektromobilining narxi 79 990 dollardan, Tesla Model 3 esa 38 490 dollardan boshlanadi. Masalan, Nissan Leaf xaridorga atigi 31 620 dollarga tushadi.
Kompaniyada qanday imkoniyatlar bor?
1.Oʻsish ehtimoli
Endi avtomobil bozorining atigi 2,5 foizi elektromobillardan iborat. Ammo, “Deloitte” konsalting kompaniyasi prognozlariga koʻra, 2030-yilga kelib ular avtomobil bozorining 25 foizini egallaydi.
2.Atrof-muhitni muhofaza qilishning global tendensiyasi
Buyuk Britaniya 2030-yilga kelib oddiy avtomobillardan voz kechmoqchi. Boshqa yetakchi mamlakatlar ham xuddi shunday rejalarga ega — va bu “Tesla” uchun katta oʻsish imkoniyatidir.
3.Yangi bozorlar
Kompaniya 2030-yilgacha kutib tura olmaydi va yangi hududlarni oʻrganish orqali savdosini oldinroq koʻpaytirishi mumkin. Endi elektromobillarning asosiy isteʼmolchilari Xitoy, AQSH va Yevropa davlatlari hisoblanadi. Ammo dunyoning qolgan qismida Hindiston kabi yirik davlatlar bor. Va bunday bozorlarga chiqish — bu rivojlanish uchun imkoniyat.
4.Bozor ulushini oshirish uchun arzonroq modellarni chiqarish
Biz allaqachon kompaniyaning Yevropadagi zaif pozitsiyalari haqida gapirgan edik. “Tesla” bu muammoning yechimini qidirmoqda. 2022-yilda Germaniyada “Tesla” yangi zavodi ishga tushishi kerak, u yerda ular Model 2 boʻlishi mumkin boʻlgan ixcham, arzon shahar elektr xetchbekini chiqarishni rejalashtirmoqda.
Xavf — kompaniya nimadan qoʻrqishi kerak
1.Rivojlanayotgan raqobat
Ilgari “Tesla” elektromobillar bozorida kam sonli oʻyinchilardan biri edi, lekin hozir Renault, Mazda, Toyota va boshqa avto gigantlar bu istiqbolli joyga eʼtibor berishdi.
2030-yilga kelib BMW Yevropa bozorining yarmini “yashil” avtomobillar bilan egallashni rejalashtirmoqda, Mazda faqat elektromobillar va gibrid ishlab chiqarishni rejalashtirmoqda, Honda oʻz mashinalarining 2/3 qismini elektrlashtiradi.
2.Sud ishlari
Kompaniya nafaqat bozorda, balki sudda ham kurashishi kerak. Doimiy ravishda unga qarshi daʼvolar boʻlib, “Tesla”ning texnologiyasini shubha ostiga qoʻyadi — bu pul yoʻqotishlariga olib keladi. Masalan, Norvegiya sudi “Tesla”ni 2013-2015-yillarda ishlab chiqarilgan Tesla Model S avtomobillari egalariga 16 ming dollar toʻlashga majbur qildi.
3.Biznes modelining cheklovlari
Baʼzi hollarda qonun faqat kompaniyaning ishiga aralashmaydi, balki uni butunlay taqiqlaydi. AQSHning 10 shtati avtomobillarni faqat avtosalonlar orqali sotishga ruxsat beradi, toʻgʻridan-toʻgʻri emas. Va biz eslaymizki, “Tesla”ning biznes modeli aynan shu tamoyil asosida qurilgan.
4.Oʻz-oʻzini boshqaradigan avtomobillar uchun qoidalarning yoʻqligi
Agar kompaniya hozirda butunlay haydovchisiz transport vositasini chiqarsa ham, undan foydalanishni topish qiyin boʻladi. Axir, bunday mashinalarning harakatini tartibga soluvchi qonunlar yoʻq. Balki muammo shundaki, “Tesla” oʻz vaqtidan oldinda va jamiyat bunga tayyor emas⁸.

Xulosa
Ishni tahlil qilib, quyidagi xulosa va xulosalarga kelishimiz mumkin:
Qattiq raqobat va xarajatlarning ortib borayotgan sharoitida marketing xo'jalik yurituvchi sub'ektning, ayniqsa marketing bilan bevosita bog'liq bo'lgan marketing siyosatining omon qolishining ajralmas shartiga aylanadi. Bu faoliyatga qiziqish ortib bormoqda, chunki biznes, xalqaro va notijorat sektorlaridagi ko'plab tashkilotlar marketing ularning yanada muvaffaqiyatli bozor ko'rsatkichlariga qanday hissa qo'shishini aniq tushunmoqda.
Bu hozirgi o'tish davridagi mamlakatimizga ham, ko'plab qazib oluvchi va og'ir sanoat korxonalari ham yaqinda marketingga murojaat qilgan AQShga tegishli.
Marketing (ingliz bozoridan - bozor) integratsiyalashgan tizim aniq iste'molchilarning ehtiyojlarini qondirish va bozorni o'rganish va prognozlash, eksport qiluvchi korxonaning ichki va tashqi muhitini o'rganish, bozorda o'zini tutish strategiyasi va taktikasini ishlab chiqish asosida ishlab chiqarish va sotishni tashkil etish. marketing dasturlari yordami.
Bu dasturlar mahsulot va uning assortimentini yaxshilash, xaridorlar, raqobatchilar va raqobatni o‘rganish, narx siyosatini ta’minlash, talabni yaratish, savdo va reklamani rag‘batlantirish, tarqatish kanallarini optimallashtirish va sotishni tashkil etish, texnik xizmatlarni tashkil etish va ko‘rsatilayotgan xizmatlar turlarini kengaytirish bo‘yicha chora-tadbirlarni o‘z ichiga oladi. Bozor iqtisodiyoti mahsuloti sifatida marketing ma'lum ma'noda ishlab chiqarish falsafasi bo'lib, u ta'siri ostida doimiy dinamik rivojlanishda bo'lgan bozor sharoitlari va talablariga to'liq (tadqiqot va ishlanmalardan sotish va xizmat ko'rsatishgacha) bo'ysunadi. iqtisodiy, siyosiy, ilmiy-texnik va ijtimoiy omillarning keng doirasi.
Ishlab chiqaruvchilar va eksportchilar marketingni har bir aniq bozor va uning segmentlari uchun eng yuqori iqtisodiy samaradorlik bilan ma'lum bir davr uchun belgilangan maqsadlarga erishish vositasi sifatida ko'rishadi. Biroq, ishlab chiqaruvchi o'zining ilmiy, texnik, ishlab chiqarish va marketing rejalarini bozor kon'yunkturasining o'zgarishiga qarab tizimli ravishda to'g'irlash, strategik muammolarni hal qilishda zarur moslashuvchanlikni ta'minlash uchun o'zining moddiy va intellektual resurslarini boshqarish imkoniyatiga ega bo'lganda, bu haqiqatga aylanadi.
Bunday sharoitda marketing korxonaning ishlab chiqarish va tijorat faoliyatini uzoq muddatli va operativ rejalashtirish, eksport ishlab chiqarish dasturlarini ishlab chiqish, korxona jamoasining ilmiy-texnikaviy, texnologik, investitsiyaviy va ishlab chiqarish-marketing ishlarini tashkil etish uchun asos bo'ladi. marketing boshqaruvi korxona boshqaruv tizimining eng muhim elementidir.