Xalqaro savdo nazariyasi

eksport narxlar indeksi ei
Savdo sharoiti indeksi = ---------------------------------------- 100 = ----- 100
Import narxlar indeksi Ii
Indeksning o`sishi (masalan, 100 dan 105 gacha) savdo sharoitlarining yaxshilanayotganligini ko`rsatadi. YA`ni, ushbu mikdordagi importga xisob-kitob kilish uchun undan kam mikdorda eksport talab etiladi.
Amaliyotda savdo sharoiti, birinchidan, tovarlar baxosi o`zgarishi xisobiga, unga bo`lgan talabning oshishi yoki kamayishiga boglik. Ayrim maxsulot ishlab chikaruvchilar (masalan, neft’ va neft’ maxsulotlari ishlab chikaruvchilar) narxlarda bo`layotgan o`zgarishlarga karamay, katta yutuklarga erishadilar.
Ikkinchidan, savdo sharoiti ishlab chikaruvchilar yoki etkazib beruvchilarning bozorga moslashishiga (egiluvchanligiga) boglik bo`ladi.
Uchinchidan, savdo sharoiti ishlab chikarish sharoitlari yoki maxsulotlar iste`molidagi o`zgarishlarga karab o`zgaradi.
Savdo sharoiti indeksi mamlakatning xalkaro savdodagi xolati to`grisida ma`lumotlar bersada, ko`pgina kamchiliklardan xoli emas. Ularning eng asosiylaridan biri mamlakatda umumiy sharoitni yaxshilasada, sotilgan maxsulotlar mikdorini xisobga olmaydi. Boshkacha aytganda, savdo sharoiti yaxshilanishi eksport xajmi kiskarishi va import xajmi oshishiga olib keladi. Bu esa to`lov balansini yomonlashtiradi.
A. Smit va D. Rikardo nazariyasida ishlab chikarishga ta`sir kiladigan eng asosiy omil mexnat xisoblangan. Maxsulotlar narxi esa ishlab chikarish xarajatlariga boglik.
Keyingi tadkikotlar ishlab chikarishda asosiy omillar sifatida er, kapital kabi omillardan foyda olish imkoniyatini xisobga olgan. Agarda, mexnatning bozor baxosi ish xaki sifatida gavdalansa, kapitalning baxosi foiz stavkalari ko`rinishida, erning baxosi renta mikdorida aniklangan.

Xeksher – Olimining neoklassik kontseptsiyasi

• Xalkaro savdodagi zamonaviy karash tarafdorlari sifatida shved iktisodchi-olimlari eli Xeksher va Bertil’ Olinlarni (30-yillar) ko`rsatish mumkin.
• E. Xeksher va B. Olinlar «Ishlab chikarish omillariga boglik xolda narxlarni tenglashishi» koidasini oldinga surgan. Buning ma`nosi shundan iboratki, milliy ishlab chikarishdagi farklar ishlab chikarishning mexnat, er, kapital va shuningdek, u yoki bu maxsulotga ichki iste`moldagi o`zgarishlar kabi omillarga boglik.
• Ularning koidalaridagi asosiy vaziyatlar kuyidagicha keltirilgan: