Xalqaro valyuta-kredit va moliya bozorlari

Savdo qilinadigan moliyaviy dastaklarga asosan jahon moliya bozorining tarkibi

valyuta, kredit, investitsiyalar, sug‘urta va fond bozorlariga bo‘linadi. Ushbu

segmentlarning yagona jahon moliya bozoriga birlashtirilishiga sabab ularda amalga

oshiriladigan operatsiyalarning barchasi moliyaviy resurslar oqimini yuzaga keltirishi

bilan bogiiq. Jahon moliya bozorining barcha segmentlari moliyaviy resurslarning

erkin harakatini ta’minlab berishga xizmat qiladi.

XX asr oxiri XXI asr boshlarida jahon moliya bozori jadal sur’atlarda rivojlanib,

savdo operatsiyalarida turli yangi moliyaviy dastaklar paydo boidi. Ushbu moliyaviy

dastaklar tarkibiga derivativlarni kiritish mumkin. Derivativlar biror-bir moliyaviy

dastakning hosilaviy shakli hisoblanadi. Shuni alohida ta’kidlab o‘tish lozimki, bir

tomondan derivativlarning paydo boiishi valyuta va qimmatbaho qog‘ozlarning kurslari

bo‘yicha yuzaga keladigan risklarning oldini olish hamda risklarni qayta taqsimlash

imkoniyatini bergan boisa, boshqa tomondan derivativlar jahon moliya bozorida

spekulyativ savdolar hajmining ortib ketishiga sabab boidi. Valyutalar va qimmatbaho

qog‘ozlar kurslari bo‘yicha yuzaga keladigan risklarning oldini olish imkoniyatining

yuzaga kelishi tovar va xizmatlar bozorining rivojlanishiga, bu esa jahon iqtisodiyotining

real sektori rivojlanishiga olib keldi. Spekulyativ savdolar jahon moliya

bozorlarida kunlik savdo hajmining ortib ketishi, bozorga qo‘shimcha spekulyativ

resurslarning kirib kelishi, «iqtisodiyotda sovun pufagi»ning paydo boiishi va 1994,

1997-1998, 2002, 2008-yillarda xalqaro moliyaviy inqirozlarning yuzaga kelishiga

sabab boidi. 2008-yilning ikkinchi yarmidan boshlangan jahon moliyaviy-iqtisodiy

inqirozi bugungi kunda jahon moliya tizimini butunlay tang holatga keltirib qo‘ydi.