Xankeldiyeva G. Sh., Muminova E. A., Mirzayev A. T., Asraqulov A. S global iqtisodiy rivojlanish (darslik)

6.3-jadval
Tovarlar va xizmatlar eksporti⁹⁵ (YaIMga nisbatan %, milliy valyutada hisoblangan)

Mamlakatlar	1995	2015
Belgiya	72,6	84
Buyuk Britaniya	28,2	25
Germaniya	...	31
Niderlandiya	53,0	65
Rossiya	...	34
AQSh	11,1	9
Fransiya	23,5	26
Xitoy	14,6	32
Yaponiya	...	12

Boshqa sharoitlar teng bo‘lganda yirik mamlakatlar Belgiya, Niderlandiya kabi kichik mamlakatlarga nisbatan ko‘proq ichki bozorga tayangan holda rivojlanishga qodir. Umuman olganda, hozirgi vaqtda qator mamlakatlar uchun jahon bozori milliy bozorga qo‘shimcha sifatida emas, balki xalq xo‘jaligi amal qilishining zaruriy shartiga aylandi.

Iqtisodiyotning real sektorini rivojlantirishda tashqi bozorning roli ichki bozorning roliga tenglashadi. Bu baynalmilal o‘zaro bog‘liqlik va kooperatsiyaning yangi sifat darajasi bo‘lib, zamonaviy davrning alohida hodisasi sifatida global iqtisodiyot to‘g‘risida gapirishga imkon beradi.
Hozirgi sharoitda globallashuv jahon iqtisodiyoti va xalqaro savdo o‘sishining muhim rag‘batlantiruvchi omiliga aylandi. U shaxsiy muloqot hamda inson shaxsining ijodiy salohiyati namoyon bo‘lishi uchun qo‘shimcha imkoniyatlar yaratadi. U ob’ektiv xarakterga ega bo‘lib, sayyorada inson hamda tabiiy resurslarning notekis taqsimlanishi bilan asoslanadiki, ulardan yanada unumli foydalanish uchun xalqaro kooperatsiyani chuqurlashtirish zaruriyatini belgilab beradi.
Globallashuvning iqtisodiyot liberallashuviga ta’siri davlatlarning o‘zaro bog‘liqligi va xalqaro tashkilotlarda ishtirokining ortib borishida namoyon bo‘ldi. Aynan xalqaro tashkilotlarda ishtirok etish davlatlarning davlat va nodavlat segmentlarini qamrab olgan institutsional tuzilmalarining shakllanishiga imkoniyat yaratadi. Zamonaviy globallashuv jahon bozorlari va inson faoliyatining barcha sohalaridagi hududiy iqtisodiyotlarning tizimlashgan integratsiyasi bilan tavsiflanadi, buning natijasida barqaror iqtisodiy o‘sish, zamonaviy texnologiyalar va boshqaruv usullari tatbiq etilishining tezlashishi yuzaga keladi. Globallashuv rivojlanishining hozirgi bosqichida jahon xo‘jaligi mamlakatlarining nafaqat o‘zaro, balki jahon xo‘jaligining yaxlit tarzdagi holati va o‘sish sur’atlariga bog‘liqligi ham tobora ortib bormoqda.
O‘zbekiston Respublikasi hukumati integratsion jarayonlar rivojlanishi va bozor o‘zgarishlariga alohida ahamiyat berayotgan va asosiy ustuvor yo‘nalish - bozor islohotlarini chuqurlashtirish va keyingi iqtisodiy liberallashuv bo‘lib qolayotgan hozirgi zamonaviy sharoitlarda hududiy va jahon bozorlaridagi talablar va raqobat shakllari keskin ortib boradi. Ular, o‘z navbatida, galdagi iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish zaruriyatini talab etuvchi omillarga aylanadi. Faqat barqaror iqtisodiy rivojlanish va to‘liq quvvatdagi bozor infratuzilmasini shakllantirishgina bizning mamlakatimizga global jahon xo‘jaligi tizimiga samarali integratsiyalashish imkonini beradi.
“Iqtisodiy globallashuv” tushunchasi mazmunidan kelib chiqib, quyidagi bir necha darajaga ajratiladi: umumjahon, davlat, tarmoq va alohida kompaniya darajasi. Ularning har biri uchun muayyan mezonlar mavjud. Umumjahon ma’nosida globallashuv, ko‘pincha, turli mamlakatlar o‘zaro iqtisodiy bog‘liqligining o‘sishi sifatida belgilanadi hamda tovarlar, xizmatlar, moliyaviy resurslar va texnologiyalarni xalqaro ayirboshlashning o‘sishi bilan ifodalanadi.