Xardi – Vaynberg qonuni

Xardi – Vaynberg qonuni

Ahror Abdug`aniyevich

Genetika biologiya fanlar tizimining eng qiziq va muhim bo’limlaridan biri hisoblanadi. Darsliklarda o’rganadiganimiz an’anaviy genetik qonuniyatlardan tashqari yana bir qancha qonunlar borki, ularni ham asta-sekin test sinovlarida foydalanish boshlandi. Ulardan biri populyatsiya genetikasi hisoblanadi. Populyatsiya genetikasini o’rganishda esa asosan Xardi-Vaynberg qonunidan foydalaniladi.
1908-yil ingliz matematigi G.Xardi va nemis vrach-genetigi N.Vaynberg bir-biridan mustaqil ravishdan qonun yaratishdi. Bu qonunga binoan populyatsiyada gomozigota va geterozigota organizmlarni tarqalishini algebraik formula bo’yicha xisoblab topish mumkin.
Dominnat allel (A) uchrash chastotasi p bilan, retsessiv allel(a)ning uchrash chastotasi esa q bilan belgilanadi. Populyatsiyada bu allellarning uchrash chastotasini quyidagi formula bilan aniqlanadi:
p + q = 1 (yoki 100%).
Panmiksiya yuz beradigan populyatsiyalarda bu gametalarning uchrash ehtimolligini genotiplar nisbatiga qarab aniq hisoblash mumkin.
Aa x Aa

Gametalar	A (p)	a (q)
A (p)	AA (p2 )	Aa (pq)
a (q)	Aa (pq)	aa (q2)

Genotip

AA(p2 )

2Aa (2pq)

aa(q2)

Fenotip