Xi bob. Korxona (firma) xarajatlari va foydasi

3-chizma. Ishlab chiqarish hajmining o'zgarishiga ta’sir 
etishiga qarab xarajatlami turkumlash.
;V
k )‘zgaruvchi 
xarajatlar 
(VC) 
deb, 
ishlab 
chiqarish 
hajmining o'zgarishiga ta ’sir qiladigan xarajatlarga aytiladi. 
Unga 
xom 
ashyo, 
material, 
yonilg'i-transport 
xizmati, 
ishchilar ish haqi va shu kabilarga qilinadigan sarflar kiradi.t
Ishlab 
chiqarishning 
har bir darajasida 
doimiy ' va 
o'zgaruvchan xarajatlar yig'indisi umumiy yoki yalpi xarajatlar 
(TC)ni tashkil qiladi.
Doimiy 
(FC), 
o‘zgaruvchi 
(VC) 
va 
yalpi 
(TC) 
xarajatlarning grafikdagi ifodasini 4-chizma orqali ko‘rishimiz 
mumkin.
Mahsulot birligini ishlab chiqarishga qilinadigan sarf- 
xarajatlarni hisoblash uchun o'rtacha umumiy, o'rtacha 
doimiy va o'rtacha o'zgaruvchi xarajatlar tushunchalaridan 
foydalaniladi.' 0 ‘rtacha umumiy xarajatlar yalpi (umumiy)
Doimiy xarajatlar
Korxona to'lov
majburiyatlari__________
Soliqlar_______________
Amortizatsiya ajratmalari
Ijara haqi______________
Qo'riqlash xizmati
xarajatlari_____________
Boshqaruv xodimlari 
maoshi va h.k.
342
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

xarajat lam in g ishlab chiqarilgan mahsulot m iqdori nisbatiga 
teng:
A C =
T C
О
bu yerda: AC — oTtacha umumiy xarajatlar;
TC — yalpi (umumiy) xarajatlar;
Q — ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori.
4-chizma. Doimiy, o‘zgaruvchi va umumiy (yalpi) xarajatlarning grafikdagi
tasviri.
0 ‘rtacha doimiy xarajatlar doimiy xarajatlarning ishlab 
chiqarilgan mahsulot miqdoriga nisbati bilan aniqlanadi:
A F C =
T F C
О
bu yerda: AFC — o'rtacha doimiy xarajatlar;
TFC — doimiy xarajatlar summasi.
343
www.ziyouz.com kutubxonasi

---