Xii bob. Magnit maydon
zaryad ham o‘z atrofida magnit maydon hosil qiladi. Magnit maydonda
Download 308.04 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Lorens kuchining yo‘nalishi.
- Lorens kuchining ta’siri.
- 85- §. Yerning magnitosferasi va uning quyosh shamoli bilan o‘zaro ta’siri
- Quyosh shamoli.
- Quyosh shamolining yerga ta’siri.
- 86- §. Dia-, para- va ferromagnetiklarning tabiati
- Gisterezis.
- 87- §. Axborotlarni magnit usulida yozish. EHMning magnit xotirasi. Magnit disklari va ularning qo‘llanilishi
- Axborotlarni magnit usulida yozish.
- EHMning magnit xotirasi.
- Magnit disklari va ularning qo‘llanilishi.
|
zaryad ham o‘z atrofida magnit maydon hosil qiladi. Magnit maydonda v tezlik bilan harakatlanayotgan Q elektr zaryadiga ta’sir etadigan kuchga Lorens kuchi deyiladi va u quyidagiga teng: Q[ ] L F B = × v r r r yoki
sin .
= × × ×
a v L F Q B (84.1) 301 Bu yerda B — zaryad harakatlanayot- gan maydonning induksiyasi, a — zaryad- ning harakat tezligi vektori r
va magnit maydon induksiya vektori r
orasidagi burchak.
Lorens kuchining yo‘nalishi. Lorens ku- chining yo‘nalishi harakatlanayotgan musbat zaryad uchun chap qo‘l qoidasiga muvofiq aniqlanadi. Agar magnit induksiya vektorlari chap qo‘limizning kaftiga kirayotgan, 148- rasm. L ¯ musbat zaryadning harakat yo‘nalishi esa ochilgan barmoqlar tomonga yo‘nalgan bo‘lsa, unda bosh barmoqning yo‘nalishi Lorens kuchining yo‘nalishini ko‘rsatadi (148- rasm). Zaryadning ishorasi o‘zgarishi bilan kuchning yo‘nalishi ham teskarisiga o‘zgaradi. Yuqo- ridagi ta’rifdan va 148- rasmdan ko‘rinib turibdiki, Lorens kuchi tezlik
r v va induksiya r
vektorlariga perpendikular yo‘nalgan. Lorens kuchining ta’siri. (84.1) — ifodadan ko‘rinib turibdiki: 1) agar zaryad harakatsiz bo‘lsa, ya’ni v = 0, unda F L = 0.
Demak, magnit maydon harakatsiz zaryadga ta’sir ko‘rsatmaydi, ya’ni harakatsiz zaryad atrofida magnit maydon hosil bo‘lmaydi; 2) agar a = 0, ya’ni zaryad magnit induksiya vektori bo‘ylab harakatlansa (tezlik vektori r
induksiya vektori r
ga parallel bo‘lsa), unda zaryadga magnit maydoni tomonidan hech qanday kuch ta’sir etmaydi; 3) Lorens kuchi zaryadning harakat tezligiga perpendikular bo‘lganligi uchun, uning tezligining modulini, ya’ni kinetik energiya- sini o‘zgartira olmaydi. Demak, Lorens kuchi ish bajara olmaydi; 4) Lorens kuchi zaryadning harakat tezligiga perpendikular bo‘lganligi uchun, uning tezligining yo‘nalishini o‘zgartiradi. Agar zaryad bir jinsli maydonda harakatlanayotgan bo‘lsa, unda Lorens kuchi markazga intilma kuch vazifasini bajarib, zaryadning harakat trayektoriyasini egrilaydi. Sinov savollari 1. Magnit maydon harakatsiz zaryadga ta’sir ko‘rsatadimi? Harakatdagi zaryadga-chi? 2. Lorens kuchi nima haqida? 3. Lorens kuchi. 4. Lorens kuchining yo‘nalishi qanday aniqlanadi? 5. Zaryadning ishorasi o‘zgarsa, 302 Lorens kuchining yo‘nalishi o‘zgaradimi? 6. Nima uchun Lorens kuchi harakatsiz zaryadga ta’sir ko‘rsatmaydi? 7. Agar zaryad magnit induksiya vektori bo‘ylab harakatlansa, Lorens kuchi ta’sir qiladimi? 8. Lorens kuchi ta’sirida zaryadning kinetik energiyasi o‘zgaradimi? 9. Lorens kuchi ish bajaradimi? 10. Lorens kuchi ta’sirida zaryadning harakatida qanday o‘zgarish ro‘y beradi?
M a z m u n i : magnitosfera; quyosh shamoli; quyosh shamoli- ning Yerga ta’siri.
quyoshga qarama-qarshi tomoni qattiq cho‘zilgan bo‘ladi. Quyosh tomondagi yer magnit maydoni quyosh shamoli tarkibidagi plazma oqimi tomonidan qisilsa, unga qarama-qarshi tomondagi magnit maydon kuch chiziqlari dumga o‘xshab cho‘zilib ketadi (149- rasm). Dumning diametri Yerning radiusidan qirq marta katta bo‘lishi mumkin.
lararo bo‘shliqdagi plazmadan iborat doimiy radial oqimidir. Uning 149- rasm. Quyosh
shamoli O‘ tish so hasi
Magnitopauza Geo
mag nit
ekvato r te
kisli gi Oy orbitasi Plazma qatlami Plazmopauza Radiatsion belbog‘ Magnitopauza O‘tish sohasi
To ‘lqin
za rbas
i s oh asi Yer 303 tarkibi, asosan, protonlardan iborat bo‘lib, oz miqdorda geliy yad- rosi, kislorod, kremniy, oltingugurt, temir ionlari mavjud. Ular Yer orbitasiga juda katta tezliklar bilan yetib kelishadi. Masalan, protonlarning tezligi 300—750 km/s ni tashkil qiladi. Yer atrofida quyosh shamoli zarralarining Yer geomagnit maydoni bilan to‘qnashuvlari yer magnitosferasi oldidan statsionar zarba to‘lqini frontini vujudga keltiradi. Natijada quyosh shamoli magnitosfera sirtidan go‘yoki oqib o‘tadi.
tosfera quyosh shamolini Yerga qariyb o‘tkazmaydi. Quyosh sha- molining asosiy qismi Yerdan o‘n radius atrofidagi masofada joy- lashgan magnitopauzani aylanib o‘tadi. Uni yorib kirgan yuzlab keV energiyali zarralarni esa magnit tuzoqlari, ya’ni magnito- sferaning magnit maydoni tutib qoladi. Bu zarralar Yerning radiat- sion belbog‘ini tashkil qiladi. Shu bilan birga Yer magnit maydoni- ning qutblarida yorug‘ (shaffof joy) mavjud bo‘lib, unga quyosh shamolining zarralari kirishi mumkin. Bu zarralar qutb yog‘dusini vujudga keltiradi. Quyoshdagi chaqnashlar natijasida quyosh shamoli intensivli- gining o‘zgarishi magnitosferadagi bo‘ronlarni vujudga keltiradi. Natijada qutb yog‘dusining kuchayishi, radiatsion belbog‘da zarralar oqimining ortishi va Yer magnit maydonining o‘zgarishi ro‘y beradi. Kosmik apparatlar yordamida o‘rganish bir qancha boshqa say- yoralar: Merkuriy, Yupiter, Saturn, Veneralarda ham magnitosfera mavjudligini ko‘rsatdi.
1. Magnitosfera deb nimaga aytiladi? 2. Magnitosferaning o‘lchamlari va xossalari qanday aniqlanadi? 3. Magnitosfera qanday ko‘rinishga ega? 4. Nima uchun magnitosferaning quyoshga qarama-qarshi tomoni cho‘- zilgan bo‘ladi? 5. Quyosh shamoli nima? 6. Quyosh shamolining tarkibi. 7. Quyosh shamoli tarkibidagi protonlarning tezliklari nimaga teng? 8. Quyosh shamolini magnitosfera sirtidan oqib o‘tishga nima majbur qiladi? 9. Quyosh shamoli Yerga o‘tadimi? 10. Quyosh shamoli qanday qatlamni aylanib o‘tadi? 11. Magnitopauzadan o‘tgan zarralarni nima tutib qoladi? 12. Quyosh shamolining biror qismi yerga yetib keladimi? 13. Qutb yog‘dusi qanday vujudga keladi? 14. Quyoshdagi chaqnashlar Yerda qanday o‘zgarishlarni vujudga keltirishi mumkin? 15. Boshqa sayyoralarda ham magnitosfera qatlami mavjudmi?
304 86- §. Dia-, para- va ferromagnetiklarning tabiati M a z m u n i : diamagnetiklar; paramagnetiklar; ferromagnetik- lar; domenlar nazariyasi; Kyuri nuqtasi; gisterezis.
siy magnit momentlariga ega bo‘lmay, ularning magnit momentlari tashqi maydon ta’sirida vujudga keltiriladi. Bu jarayon qutblanma- gan dielektriklarda elektr momenti vujudga kelish jarayoniga o‘x- shaydi. Vujudga keladigan magnit maydon induksiyasi tashqi may- don
r  0 ga proporsional ekanligini hisobga olib, yozish mumkin (dielektrikka o‘xshatib): , 0 B B = m
r r (86.1) bu yerda, diamagnetiklar uchun m < 1, chunki tashqi maydon ta’sirida vujudga kelgan mikrotokning magnit momenti tashqi may- donni kuchsizlantirish tomonga yo‘nalgan bo‘ladi. Diamagnetikning xususiyatlari temperaturaga bog‘liq emas, chunki atomlarning issiqlik harakatlari atom ichida vujudga kelgan toklarning yo‘nalishlarini buza olmaydi. Diamagnetik effekt barcha moddalarga xos xususiyatdir. Diamagnetiklarning tiðik vakillari si- fatida suv, marmar, oltin, mis, simob va inert gazlarni keltirish mumkin.
li xususiy magnit momentlariga ega. Magnit maydon bo‘lmaganda bu momentlar betartib joylashgan bo‘lib, jismning magnitlanish vektori nolga teng bo‘ladi. Paramagnetik tashqi maydonga kiritilganda alohida atomlar va molekulalarning magnit momentlari maydon bo‘ylab joylashib qoladi. Natijada paramagnetiklarning xususiy maydoni tashqi magnit may- donini kuchaytiradi, ya’ni tashqi magnit maydonning kuchayishi ro‘y beradi (m > 1). Paramagnetiklarning magnitlanishi temperaturaga bog‘liq bo‘ladi va temperatura ortishi bilan magnit singdiruvchanligi yomonlashadi. Bunga sabab, issiqlik betartib harakati natijasida atom va molekulalar magnit momentlarining tashqi maydon ta’sirida egallagan o‘zaro joylashuvlarining buzilishidir. Paramagnetiklarning magnit singdiruvchanligi, diamagnetiklar- niki kabi tashqi magnit maydon induksiyasiga bog‘liq emas. 305 Paramagnetiklarga kislorod, alu- miniy, platina va ishqor hosil qiladigan metallar kiradi. Ferromagnetiklar. Ferromag- netizm — paramagnetizmning chega- ra holi hisoblanadi. Ferromagnetik- lar — kuchli magnetiklar hisoblanib, o‘z-o‘zidan magnitlanib qolishi mum- kin. Hattoki tashqi magnit maydon bo‘lmaganda ham ular magnitlanish qobiliyatiga ega bo‘ladilar. Ularning yana bir alohida xususiyatlari magnit-
ferromagnetik paramag netik
diamagnetik I to‘y
lanishlarining tashqi maydonga bog‘liqligining murakkab xarakterga ega ekanligidir (150- rasm). Agar diamagnetik va paramagnetiklar uchun magnitlanishning tashqi maydon kuchlanganligiga bog‘liqligi chiziqli bo‘lsa, ferro- magnetiklar uchun ancha murakkabdir. Dastlab magnitlanish tez ortadi, so‘ngra esa sekinlashib, ma’lum qiymatga ega bo‘lgandan so‘ng o‘zgarmay qoladi. Magnitlanishning bu qiymatiga to‘yinish qiymati deyiladi. Bunday bog‘lanishni quyidagicha tushuntirish mumkin. Òashqi maydon kuchayishi bilan molekulalar magnit mo- mentlarining maydon bo‘ylab joylashib qolishi ortadi. Magnit momentlari maydon bo‘ylab joylashmagan molekulalar soni kamay- gan sari magnitlanishning o‘sishi ham kamaya boradi va nihoyat barcha magnit momentlari maydon bo‘ylab joylashib bo‘lganidan so‘ng magnitlanishning to‘yingan qiymatiga erishiladi. Domenlar nazariyasi. Òajribalarning ko‘rsatishicha, ba’zi fer- romagnetiklar tashqi maydon bo‘lish-bo‘lmasligidan qat’iy nazar, o‘z-o‘zidan magnitlanib qolish xususiyatiga ega bo‘ladilar. Bu hodisani tushuntirish uchun fransuz fizigi P.Veys (1865—1940) domenlar nazariyasini olg‘a surdi. Ushbu nazariyaga muvofiq, ferromagnit — juda ko‘p miqdordagi kichik mikroskopik sohalar — domenlarga ajratilib, ular o‘z-o‘zidan magnitlanadilar (151- rasm). Òashqi magnit maydon bo‘lmaganda domenlarning magnit mo- mentlari ham betartib joylashgan bo‘lib, bir-birlarini yo‘qotadilar. Òashqi maydonga kiritilganda esa maydon alohida atom va moleku- lalarni emas, balki domenlarni maydon bo‘ylab yo‘naltiradi. Aynan shu sababli maydon kuchlanganligi ortishi bilan magnitlanish juda tez ortadi (150- rasm). Domenlar o‘z-o‘zidan maydon bo‘ylab joylashib qolishi mumkin. 20 Fizika, I qism
306 Diamagnetiklardan va paramagnetiklardan farqli ravishda, fer- romagnetiklarning magnit singdiruvchanligi tashqi maydon kuch- langanligiga bog‘liqdir (152- rasm). Ferromagnetiklarning magnit kirituvchanligi ancha katta bo‘ladi. Masalan, temir uchun m = 5000, supermalloy qotishmasi uchun m = 800000 va hokazo. Ferromagnetizm hodisasi birinchi bo‘lib temirda o‘rganilgan. Ferromagnetizm atamasining kelib chiqishi ham shundan.
egadirlar. Har bir ferromagnetik uchun Kyuri nuqtasi deb ataluvchi ma’lum temperatura mavjud bo‘lib, shu temperaturadan boshlab u o‘zining magnit xususiyatlarini yo‘qotadi. Kyuri nuqtasidan yuqo- riroq temperaturadagi ferromagnetiklar paramagnetiklarga aylanadi. Òemir uchun Kyuri nuqtasi 1043 K, kobalt uchun 1393 K, nikel uchun 631 K.
chanligi m tashqi maydon kuchlanganligi H ga bog‘liqligini ko‘rdik. 153- rasm. H kr
152- rasm. Endi magnit induksiyasi B va H orasidagi bog‘lanishni ko‘raylik. Mag- nitlanishda ferromagnetik ichidagi magnit maydoni O dan H ning ma’- lum qiymatigacha ortib boradi (153- rasm). Ferromagnetikdagi induksiya qiymatining o‘zgarishi OL chiziq bilan xarakterlanadi. Agar H kamaysa, induksiyaning kamayishi LM chiziq bilan ifodalanadi. H = 0 bo‘lganda ham induksiya noldan farqli bo‘ladi. Qoldiq magnitlanishni yo‘qotish uchun esa oldingisiga teskari yo‘na- 307 lishda maydon qo‘yish kerak bo‘ladi. Maydon kuchlanganligining B = 0 dagi qiymati tutuvchi yoki koersitiv kuch H kr deyiladi. Maydon o‘zgarishi bilan induksiya ham 153- rasmda ko‘rsatilgandek o‘zgaradi. Hosil bo‘lgan chiziqqa gisterezis deyiladi. Koersitiv kuchlarning qiymatiga qarab ferromagnetiklar yumshoq va qattiq ferromagnetiklarga bo‘linadi. Yumshoq ferromagnetiklar uchun gisterezis sirtmog‘i ingichka va koersitiv kuchlarning qiymati kichik bo‘ladi. Ularga temir, permallay va boshqalar misol bo‘ladi. Yumshoq ferromagnetiklardan transfor- mator, generator, elektrodvigatellarning o‘zaklari yasaladi. Qattiq ferromagnetiklar uchun gisterezis sirtmog‘i keng va koersitiv kuchlarning qiymatlari ham katta bo‘ladi. Shuni ta’kidlash lozimki, gisterezis sirtmog‘ining yuzasi ferro- magnetikni magnitlash uchun bajarish kerak bo‘lgan ishni xarakter- laydi. Qattiq ferromagnetiklarga po‘lat va uning qotishmalari kirib, odatda ulardan doimiy magnetiklar tayyorlashadi. Quyida ba’zi moddalarning magnit singdiruvchanligini kelti- ramiz.
Paramagnetiklar m Diamagnetiklar m Azot (gaz) Havo (gaz) Kislorod (gaz) Kislorod (suyuq) Ebonit
Aluminiy Volfram
Platina 1,00013
1,000038 1,000017
1,0034 1,000014
1,000023 1,000253
1,000253 Vodorod (gaz) Suv Shisha
Rux Kumush
Oltin Mis
Vismut 0,999937
0,999991 0,999987
0,999991 0,999981
0,999963 0,999912
0,999824 Sinov savollari 1. Diamagnetiklar deb qanday moddalarga aytiladi? 2. Diamagne- tiklarning atomlari xususiy magnit momentlariga egami? 3. Atomlar- ning xususiy magnit momentlari qanday vujudga keladi? 4. Vujudga keladigan magnit maydon induksiyasi nimaga teng? 5. Diamagnetikda tashqi maydon ta’sirida vujudga keladigan mikrotoklarning magnit mo- menti tashqi maydonni qanday o‘zgartiradi? 6. Diamagnetikning xu- susiyatlari temperaturaga bog‘liqmi? 7. Diamagnetiklarga misollar keltiring. 308 8. Paramagnetiklarning molekulalari xususiy magnit momentiga egami? 9. Òashqi maydon paramagnetiklarga qanday ta’sir ko‘rsatadi? 10. Pa- ramagnetiklarning xususiy maydoni tashqi maydonni qanday o‘zgartiradi? 11. Paramagnetiklarning magnitlanishi temperaturaga bog‘liqmi ? Bunga sabab nima? 12. Paramagnetiklarning magnit singdiruvchanligi tashqi maydon induksiyasiga bog‘liqmi? 13. Paramagnetiklarga misollar kelti- ring. 14. Ferromagnetiklarning alohida xossalarini ayting. 15. Ferromag- netiklar magnitlanishi tashqi maydonga bog‘liqmi? 16. Magnitlanishning to‘yinish qiymati deb qanday qiymatga aytiladi? 17. Domenlar naza- riyasi nimani tushuntirish maqsadida kiritilgan? 18. Domenlar deb ni- maga aytiladi? 19. Òashqi maydon domenlarga qanday ta’sir ko‘rsatadi? 20. Ferromagnetiklarga misollar keltiring. 21. Kyuri nuqtasi deb qanday haroratga aytiladi? 22. Kyuri nuqtasiga misollar keltiring. 23. Gisterezis chizig‘i deb qanday chiziqqa aytiladi? 24. Koersitiv kuchlar deb qanday kuchlarga aytiladi? 25. Gisterezis sirtmog‘i barcha ferromagnetiklar uchun bir xilmi? 26. Gisterezis sirtmog‘ining yuzasi nimani ko‘rsatadi?
M a z m u n i : axborotlarni magnit usulida yozish; EHM ning magnit xotirasi; magnit disklari va ularning qo‘llanilishi.
uzatish muhim ahamiyatga egadir. Ayniqsa tovushni va tasvirni yozib olish, so‘ngra esa qayta eshitish va ko‘rish bugungi turmush tar- zimizning ajralmas bir qismi bo‘lib qolgan. Bularning hammasi qanday qilib amalga oshiriladi. Yozib olish magnit lentalari yoki disklaridagi magnit tayoqchalarining tashqi maydon ta’sirida ma’- 154- rasm. Magnit lenta Eshittiruvchi kallak O‘chiruvchi kallak Yozuvchi kallak Kuchaytirgich Kuchaytirgich G O‘K YoK EK M Radiokarnay 309 lum tartibda joylashib qolishiga asoslangan. Eshitish, ko‘rish yoki o‘qish uchun esa ular yana qaytadan maxsus vositaga ta’sir ko‘r- satadi va o‘sha magnit tayoqchalarining joylashuviga xos bo‘lgan signallar qayta tiklanadi. Bu jarayonni yaxshiroq tasavvur qilish maqsadida magnitofonning ish prinsiði bilan tanishaylik (154-rasm). Tovush to‘lqinlari mikrofonda elektr tebranishlariga aylantiriladi va kerakli darajagacha kuchaytirilib, yozish kallagi (YoK) deyiluvchi elektromagnitga uzatiladi. Elektromagnitdan (YoK dan) o‘tgan tok uning atrofida tovush to‘lqinlariga xos bo‘lgan magnit maydonini hosil qiladi. Bu magnit maydoni esa YoK yonidan o‘tayotgan magnit lentasidagi magnit tayoqchalarini ma’lum yo‘nalishda joy- lashtirib qo‘yadi. Bu jarayon 155-rasmda ko‘rsatilgan. Magnitofon dvigateli yordamida harakatlanayotgan magnit lentasi elektromagnit yonidan o‘tmoqda. Òovushni qayta eshittirishda teskari jarayon yuz beradi: magnit- langan lenta eshittiruvchi kallak (EK) yonidan o‘tib, unda elektr signallarini hosil qiladi. Ular esa kuchaytirilib, tovush to‘lqinlariga aylantiriladi va eshittiriladi. Magnit lentasi polixlorvinil yoki boshqa moddalardan ishlan- gan yumshoq asosdan iborat. Unga magnitlanadigan ishchi qatlam surkaladi. Bu qatlam ferromagnit moddalardan juda mayda ninacha- lar (magnit tayoqchalari) tarzida ishlangan zarralardan va ularni bog‘lovchi moddadan iborat bo‘ladi. Ma’lumotlarni yozishning barcha usullari yuqorida bayon qi- lingan prinsiðga asosan ishlaydi. Faqatgina qo‘yilgan maqsadga va fan yutuqlarining qaysi darajadagi natijalaridan foydalanilishiga qa- rab, ularning sifati, imkoniyatlari ham turlicha bo‘ladi. EHMning magnit xotirasi. Dastlabki avlod elektron hisoblash mashinalari (EHM) ning xotirasi ham xuddi magnitofonnikiga o‘xshash magnit lentalaridan iborat bo‘lgan. Lekin bu usulda ke-
magnit lenta magnit maydon Ferromagnetik 310 rakli ma’lumotni topishga ko‘p vaqt sarflanishi, lentali kasseta- larning katta hajmga va kichik xotiraga egaligi, ulardagi ma’lumot- larni daxlsiz saqlash ancha qiyinligi tufayli ma’lumot saqlashning yangi usullarini izlash zarurati tug‘ildi. Hozir EHMning xotirasi sifatida magnit disklaridan foydalaniladi. Odatda, kompyuterlarning ishchi xotirasi ikki qismdan iborat bo‘ladi. Birinchi qism bevosita ishlash uchun foydalanilsa, ikkinchi qism xotira vazifasini o‘taydi. Dastlabki kompyuterlarning ishchi xotirasi 1 Mbayt bo‘lgan. (Bayt — axborot o‘lchami: 1 kbayt 1024 baytga, 1 Mbayt 1024 kbaytga teng). Hozirgi paytda murakkab ishlar uchun 64 MB, 128 MB va undan ham kattaroq xotiralarga ega kompyuterlardan foydalaniladi. Magnit disklari va ularning qo‘llanilishi. Magnit disklaridan kompyuterlarning ishchi xotirasi sifatida foydalanishdan tashqari, ma’lumotlarni bir kompyuterdan ikkinchisiga o‘tkazish va ma’lu- motlarni saqlash uchun ham foydalaniladi. U go‘yoki kompyuter- ning qo‘shimcha xotirasi sifatida ham xizmat qiladi. Asosan 5,25 va 3,5 duymli disklardan foydalaniladi. 5,25 (133 mm) duymli diske- talar maxsus o‘qish qurilmasida o‘qiladi va shuning uchun keng tarqalmagan. Hozirgi paytda 3,5 duymli (89 mm) disketalar keng tarqalgan bo‘lib, ularning hajmi 0,72, 1,44, 2 va 2,88 Mbayt bo‘ladi. 360 Kbaytli disk 2 intervalda bosilgan 200 betli ma’lumot- ni saqlashi mumkin. Dasturlarning kundan-kunga murakkablashishi va hajmi oshishi bilan ularni saqlash uchun maxsus disklarni yaratish zarurati tu- g‘ildi. Shuning uchun ham lazerli SD-ROM disklari yaratildi. Hozir- gi paytda eng ko‘p qo‘llaniladigan disklar 2,5 duymli va hajmi 1 Gbayt bo‘lgan disklardir. Download 308.04 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|