Ximiyalıq reakciyalar kinetikası Reje

Katalizatorlar menen reakciyaǵa kirisiwshi zatlardıń óz-ara tásirlesiw mexanizmi
A zatı menen V zatın reakciyaǵa kiristirip AV zatın almaqshı bolǵanımızda A zatı menen V zatı tikkeley reakciyaǵa kirispegen jaǵdayda olar arasında reakciyanıń bolıp ótıwi yamasa olar arasındaǵı reakciyanıń tezlıǵın joqarılatıw ushın katalizatorlar retinde S zatın qosamiz hám tómendegi reakciya ketedi:
A+V+S
A+S---->AS
AS+V---->AV+S
Gomogen katalizinde de geterogen katalizge uqsap dáslep katalizator reakciyaǵa kirisetuǵın zatlardıń birewi menen reakciyaǵa kirisip aralıq ónim payda etedi, sońınan ol birikpe reakciyaǵa kirisiwshi ekinshi zat penen reakciyaǵa kirisip reakciyanıń aqırǵı zatın payda etedi:
_H2SO4
C₂H₅OH---------->C₂H₅O-C₂H₅+H₂O
I. C₂H₅OH+HOSO₃H------->C₂H₅OSO₃H+H₂O
II. C₂H₅OSO₃H + C₂H₅OH ------>C₂H₅ -O-C₂H₅+H₂SO₄
Gomogen kataliz waqtında reakciya, reakciyalıq ortalıq kóleminde júrse, geterogen kataliz waqtında reakciya katalizator betinde júredi. Geterogen kataliz boyınsha reakciyaǵa kirisip atırǵan zatlar menen katalizator arasındaǵı óz-ara tásir etisiw tuwralı bir neshe teoriya bar bolıp, sonıń biri katalizator betindegi birikpeler teoriyası dep ataladı. Bul teoriya boyınsha katalıq protsess-bul usi birikpelerdiń payda boliw baskishlarınıń gezekpe-gezek keliwleriniń jiyna2i hámbul birikpelerdiń buzilip reakciyanıń aqırǵı ónimniń payda bolıwı bolıp esaplanadı.
Katalizator betindegi birikpeler bolar reakciyaǵa kirisip atırǵan zatlar molekulalarınıń bet katlami menen óz-ara jeńil ximiyalıq reakciyaǵa kirisiwi nátiyjesinde payda boladı hámjeńil buzilip aqırǵı zatlarǵa aylanadı. Olar arasındaǵı baylanıs júdá hálsiz de, júdá bekkem de bolmaydı.
Katalizatorlar ushın adsorbciyalıq kurılıslardıń áhmiyeti anıqlanǵan soń katalizatorlardıń aktivlilıǵı, olardıń betinde reakciyaǵa kirisiwshi zatlar adsorbciyalanıp, olardıń kontsentraciyalarınıń artıwi hám olardıń katalizatorlar menen jutılıwı dálillenedi.
Katalitik protsesslerdi úlken temperatura intervalında (-200 den +200S aralıǵında) alıp barılǵan tájiriybeler juwmaǵı sonı kórsetti, tómen temperaturada katalizator betinde fizikalıq adsorbciya, temperatura joqarılawi menen ol ximiyalıq adsorbciyaǵa ótıwi anıqlanǵan.
Ekinshi bir teoriya mul`tiplet teoriyası dep atalıp, bul teoriya boyınsha reakciyaǵa kirisip atırǵan zatlar menen katalizator beti teń ápiwayi tásir etisip koymastan, reakciyaǵa kirisiwshi molekulalardıń baylanıslarınıń energiyalarına da tásir etedi. Mul`tiplet dep-katalizator betinde bir neshe atom yamasa ionlardan turǵan kishkene uchastka-orayları atalıp, olar katalizator kristallik reshetkalardıń kurılısina karap tártipli jaylaskan boladı.
Bul uchastka-oraylar reakciyaǵa kirisiwshi molekulalar menen adsorbciya nátiyjesinde baylanısıp, olardıń molekulalarınıń atomları arasındaǵı baylanıslardı bosańlastiradı hám olardıń hálsizlenip, úziliwine alıp keledi.