Ximiyalıq reakciyalar kinetikası Reje

Ximiyalıq reakciyalar kinetikası


Reje:

1. 
   Ximiyalıq reakciyalardıń klassifikaciyası
   
2. 
   Reakciya tártibi
   
3. 
   Reakciya tezlıǵı.
   
4. 
   Monomolekulyar, bimolekulyar reakciyalar.
   
5. 
   Birinshi hámekinshi tártipli reakciyalar.
   
6. 
   Quramalı reakciyalar.
   
7. 
   Reakciya tezlıǵıne temperatura tásiri
   
8. 
   Aktivaciya teoriyası.
   

Ximiyalıq reakciyalar kinetikası, bul ximiyalıq reakciyalardıń tezlıǵıne, ximiyalıq óz-ara tásir etisiwge sırtqı faktorlardıń tásirin úyrenetuǵın ilim bolıp, sırtqı faktorlarǵa kontsentraciya, temperatura, katalizatorlar x.t.b. jatadı.

Bizlerge belgili ximiyalıq reakciyalar hár qıyli tezlikte ótip, ayırım reakciyalar, mısalı jariliw reakciyaları sekundtiń mińlardan bir úlesi dáwirinde bolıp ótip, al ayırım reakciyalar mısalı, radıoaktiv yadrolik reakciyalar bir neshshe jıllar dáwirinde bolıp ótıwi múmkin.
Ayırım reakciyalardı praktikalıq jaktan paydalanǵanda, olardıń bolıp ótıw waqtın retlew úlken áhmiyetke iye boladı. Mısalı tsement eritpesiniń katıw dáwirin hár qıyli kosimtalar kosip retlep, kerekli kurılıs ornina alıp barip paydalanǵansha katpawin yamasa paydalanatuǵın jerde kerekli waqıtta katıwin támiynleydi.
Ximiyalıq reakciyalardıń tezlıǵı bizge kolaylı etip retlew ushın ximiyalıq reakciyalardıń kinetikasın tolik ózlestirip almay múmkin emes.
Ximiyalıq reakciyalar tezlıǵıniń reakciyaǵa kirisip atırǵan zatlar kontsentraciyasınan ǵárezlıǵı. Ximiyalıq reakciyanıń tezlıǵın muǵdarlik kóz-karasta alıp karaǵanda kirisip atırǵan zatlardıń kontsentraciyasınıń waqıt birlıǵı ishınde ózgeriwine aytıladı.
Hakiykatında da reakciyalıq ortalıqtaǵı zatlardıń kaysi birewiniń ózgeriwine alıp karaw ximiyalıq tezlik ushın onsha áhmiyetli bolmaydı, sebebi reakciya alınǵan zatlardıń kontsentraciyası kemeyip barsa, al reakciyadan shıǵatuǵın zatlardıń kontsentraciyası artip baradı.
Ózlerińizge belgili ximiyalıq reakciyalar gomogen hámgeterogen bolıp keledi. Gomogen reakciyalarǵa mısalı barlıq reakciyalarǵa kirisiwshi zatlar gazlar bolıp kelgen zatlar kiredi.
Endi usi gaz tárizli zatlardıń reakciyasın kórip shıǵayik. Ximiyalıq reakciya yamasa reakciyaǵa alınǵan zatlardıń óz-ara tásir etıwiniń birden-bir shárti, olardıń molekulalarınıń óz-ara dúgisiwi bolıp esaplanadı, bul waqıtta bir zattıń molekulasınıń atomları hámelektronları ekinshi zattıń atominiń elektr maydani tásir etetuǵın sferasına kirip baradı hámnátiyjede elektron almasıw yamasa kayta (gruppalanıw) gruppirovkalaw bolıp ótedi hámtaza zattıń molekulası payda boladı.
Ximiyalıq óz-ara tásir etisiw sol molekulalardıń tábiyatına hámdúgisiw dáwiriniń waqtına baylanısli boladı.
Ximiyalıq reakciyalardıń kinetikasına turaksiz, kozǵan molekulalar, atomlar, radıkallar tez tásir etedi. Mısalı, -ON, hámionlar payda bolsa, reakciya júdá tez bolıp ótedi.
Turaqli shárayatta molekulalardıń dúgisiwiniń tábiyatına karamastan, dúgisiwler sanı kanshelli kóp bolsa, reakciya sonshelli tez, yaǵniy taza sonshelli kóp payda boladı, al dúgisiwler sanı reakciyaǵa kirisiwinen zatlardıń kontsentraciyası artkan sayin artadı.
Solay etip turaqli temperaturada tuwrı reakciyanıń tezlıǵı reakciyaǵa alınǵan zatlardıń kontsentraciyalarınıń kóbeyiwine teń, sonıń menen katar hár bir zattıń kontsentraciyası formula aldındaǵı koeffitsent dárejesine teń boladı.
Bul qaǵıyda 1867 jılı Gul`dberg hámVaage tárepinen alınǵan bolıp, bul nızamdi massalar tásiri nızamı dep ata1di. Mısalı:
2NO+H₂=N₂O+H₂O reakciyasınıń tezlıǵı
V=K . C_2NO . C_H2
K-reakciya tezlıǵı konstantası dep ataladı hámturaqli shama boladı.