Xo‘jalik hisobining mohiyati, boshqaruv tizimidagi ahamiyati va buxgalteriya hisobining umumiy tavsifi


Download 0.78 Mb.
bet30/75
Sana21.01.2023
Hajmi0.78 Mb.
#1107127
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   75
Bog'liq
UMUMIY KITOB (4)

Мисол. Мал етказиб берувчядан 200 000 сумлик материаллар харнд килинган. Материаллар ни ташиб бергани учун автотранспорт корхонасига 30 000 сум туланган, матсриалларнн ортиш ва тущирнш учун шшгиларга 10 000 ф* иш хаки хисоблантан, жичиларнинг иш хакидан 2 560 сум ягона кжтимоий тулов хисобланган. Онерациялар хисобварагларда куйидагича акс эттирилади:

  • мол етзсазмб берувчилардан келиб тушган материаллар ккйматнга:

Д-т 1010-«Хом аш£ аа материаллар» - 200 000 сум
К-т 6010-«Мол етказиб берувчилар аа пудраггчиларга туланадиган счЯтлар» - 200 000 сум

  • матсриалларни ташиб бергани учуй автотранспорт корхонасининг хизмати суммасига:

Д-т 10Ю-«Хом аш£ аа материаллар» - 30 ООО сум
К-т 699©-« Бошка мажбуриятлар» - 36 000 сум.

  • юкчиларшшг иш хаки суммасига:

Д-т 10)0-«Хоы аш£ ва материаллар» -10 000 с^м
К-т 6710-«Мсхнат хдки буйича ходим билан хисоблашишлар» -10 000 сум

  • ягона ижтимоий тулов хисобланди:

Д-т 1010-«Хом ашб ва материаллар» - 2 500 сум
К-т 6520-«Максадли даалат жамгармаларнга туловлар» - 2 500 сум.
Шундай килиб 1 016-хисобваракда материалларни харид килиш буйича 242 000 сум булган барча харажатлар жамланади. Ишлаб чикаришга $ки бошка эхтиёждарга материаллар айиан ушбу таннарх буйича хисобдан чикарштиши лозим.
Шунн таъкидлаш зарурки, Солик кодексининг 76-моддасига биноан етказиб берувчи материалларни харнд килаСтган корхонага белгиланган шаклдаги jкрсоёсарвкгфакщра/ш (счёт-фактура)такдим этиши шарт.
К^шнлган кнймат солнгини туламайдигам етказиб беру&чилар хисобварак-фактурада «Кушилган киймат солигисго» деган белги куйишлари керак.
Масала 18»
“Цезар” корхонаси 10.01.2011 йилда “Офисстар”*мол етказиб берувчи корхона бнлан офис товарларини сотиб олиш учун №10-08 шартнома тузди. Офис товарлари: “Ок когоз*’-40 пачка, нархи-12000 сум, “Калькул*тор-С ASfO”~ 10 дона, нархи-15000 сум. Цезар корхонаси 12.01.2011 Йилда менеджер Ибрагимов Асрорга офис жихозларинн олиб келиш учун №1-сонли ишочномани ’ёзиб топширди. Менеджер Ибрагимов Асрорнннг паспорт серияси СА №1234567, Хамза туман и ИИ Б томонидан 15.04.1996 йилда бернлган.

“Офисстар’'корхонаси 12.01.2011 йилда № 03 - сонли счет-фактура буйича товарлар ни харидорга жунатди. Масала шарт лари буйича ишончнома когозини ва хнеоварак-фактурани тулдиринг.

Берилган сана « » 20 й.
Амал килиш муддати « » 20 й.
корхона номи ва манзили
Ишончнома берилган шахе
лавозими ва Ф.И.Ш.
Паспорт серияси: №
Ким томонидан берилган:
Берилган сана:
дан
етказиб берувчи номи
буйича моддий бойликларни олиш учун.
хужжат номи, раками ва санаси
Орка томонн
Олинадиган моддий кимматликлар руйхати

N

Моддий бойликлар номи

U
Улчов бирлиги

Сони (ёзув билан)

1










2










Ишончнома олган шахенинг имзоси
Тасдиклаймиз.
МУ. Имзо Ф.И.Ш.
Имзо Ф.И.Ш.
СЧЁТ-ФАКТУРА №
« » 20 йил
« » 20 йилдаги шарнома буйича

Мол етказиб берувчи:

Харндор:

Манзил:

Манзил:

Телефон:

Телефон:

Х-к раками:

Х-к раками:

Банк:

Банк:

Шахар:

Шахар:

Банк коди:

Банк коди:

ИНН:

ИНН:

ОКОНХ:

ОКОНХ:




Товарлар (иш,
хизматлар)
номи

Улчов
бирлиги

Микдори

Нархи

Киймагги

Акциз солиги

Кушилган киймат солиги (ККС)

Киймати ККС билан

Ставка

Сум ма

Ставка

Сумма
































































ЖАМИ:




























Жами туланаднгин сумма:

Рахбар К,абул килди
(Харидор томонидан ишончли шахе имзоси)
Бош бухгалтер
№ сонли ишончнома буйича М. У. « » 20 йил
Товарни топширди

(Мол етказиб берувчи томонидан моддий жавобгар шахе имзоси)

№ СОН КИГИМ ОРДЕРИ
« » 20 Йнл (мол етказиб берувчининг номи,шартнома № ва санаси)
(корхона номи)
Омбор:

ТМЗ коми

Улчов
бирлиги

Микдори

Нархн

KaluiTi
ККС сиз

ККС

Кяйматя ККС билан

Хужжатда

Кабул килинди









































































Жаки






















Кабул килди Топширди

  1. Товар моддий зяхиряларинн харид кшшшда на сотишда Кушнлган кнймат солнгннняг хисобя Материалларни харид киладигаи корхоналар улар кийматини етказиб берувчиларга ККС билан бирга т^лайдилар. Етказиб берувчи олинган суммадаи ушбу соликни бюджетга тулайди. Демак, материаллараи кабул килиш пайтида уларнинг кяй*ати 101О-«Хом ашб на материаллар» хисобвараги дебетига, ККС эса 4410* «Бюджетга соликлар ва Йдаимлар буйича бунак туяовлзри» хисобвараги дебетига вэиладн.

Мневл.Корхона 200 минг сумга материаллар харид килди, ККС счйт-фактурада ажратидиб адохнда сатр билан курсатилган - 40 минг с ум. Жами 246 минг сум. Ушбу суммаларга куйидаги $Ьпсазмалар берилади:
Д-т 10Ю-«Хом ашё ва материаллар» - 200 минг сум.
Д-т 4410-«Бюджетга соликлар ва йигимлар буйича бунак тудовлари» - 40 минг сум.
К-т 6010н<Мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга туланадиган счвтлар» - 240 минг сум.
Бозор иктнсодибти шароитида корхона унга кераксиз булган моддий бойликларни сотиш 8ки бериш хукукига эгадир. Бундай материалларни сотиш ёки бепул бериш хисоби 9220-«Бошка активларнинг чикиб кетиши» хисобварагида юритилади.
Материаллар четга еотилганнда куйидаги бухгалтерия бзувлари тузилади:

  • хдкикий харид нархи буйича мв-териаллар кийматига:

Д-т 9220-* Бошка активларзшнг чикиб кетиши»
К*т 10Юч<Хом ашС ва маггершллар)»;

  • сотиш (шартномавий) нархига:

Д-т 4010-«Харид©рлар ва буюртмачилардан олинадиган счвтлар»
К-т 9220-# Бошка активларнинг чикиб кетиши»;

  • ККС суммасига:

Д-т 9220-« Бошка активларнинг чикнб кетшн»
К-т 6410-«Бюджетга туловлар буйича карз».
9220-хисобвэраг дрбети ва крвдрздде б^ржларии сотжи трвдвфйндош
молиявий натижа белгиланади. Агар материалларни еотиш нархи ККС билан бирга хдкикий таниархдан дота булса (агар 9220-хисобвараг дебетн унинг кредитидан кичек булса), форк корхона фойдасини xjocwj килади ва 9320-« Бошка активларнинг чикиб кетишидан фойда» хисобвараги кредитига хисобдан чикарилади. Хакикий кнймат сотиш нархидан ошиб кетган такдирда (агар 9220-хисобвараг дебетн унинг кредитида^ катта булса), 9430-«Бошка операцион харажатлар» хисобвараги дебетига хисобдан чикариладиган зарар пайдо булади.
Мисол.Корхона неликвид ЦаздриаляардН' 35.» 1 мдаг сум1га стт-.Удврлинт х*мси*ий фййаиг» 20 мину сУм. ККСни аниклаймиз: (35 100 х 20 : 120 = 5 850 сум). Сотишдан олинган фойда 9 250 сумни ташкил этди (35 100 - 20 000 -J 850).
Бухсалтерия утказмалари куйидагича булади:

  • материалларни хакикий сотиб олинган кийматига:

Д-т 9220>«Бошка активларнинг чикнб кетиши» - 20 минг сум К-т 101О-«Хвм ашё ва - 20 мвдг

  • сотиш (шартномавий) нархига:

Д-т 4010-«Харидорлар ва буюртмачнлардан олинадиган счетлар» - 35,1 минг сум К-т 9220-« Бошка активларнинг чикнб кетиши» - 35,1 минг сум;

  • ККС суммасига:

Д-т 9220-«Бошка активларнинг чикиб кетиши» - 5,85 минг сум К-т 6410-«Бюджетга туловлар буйича карз» - 5,85 минг сум;

  • иоликвид материалларни сотишдан фойда суммасига:

Д-т 9220-«Бошка активларнинг чикиб кетиши» - 9,25 минг сум
К-т 9320-«Бошка активларнинг чикиб кетншидан фойда» - 9,25 минг сум.
Материаллар бепул топ ширил ганда бки хакикий таннархдан паст нархда сотилганда ККС солиш максадида корхонада сотиш пайтида шаклланган, аммо м аз кур материалларни ишлаб чикариш ёки харид килишга хакикатда шаклланган харажатлар дан паст булмаган нарх кабул кили нади.
Мисол,Корхона материалларни 50 минг сумга сотди, харид килинган хдкикий киймати - 70 минг сум. ККС 14 000 сумни ташкил этади (70 000 х 20% = 14 000). Сотишдан курилган зарар: 34 минг сум (70 000 + 14 000 - 50 ООО). Ушбу материалларни сотишдан курилган зарар суммаси Солик кодексининг 147-моддаси 24-бандига биноан фойда солиги буйича солик солинадиган базага киритилиши керак.
Бухгалтерия хисоби хисобвараглар режасида материаллар харакати хисобининг бошка варианти хдм таклиф килинади, бунда материаллар хариди (тайёрланиши)га дойр барча операциялар 1510- «Материалларни тайёрлаш ва харид килиш» хисобварагида хисобга олинади. Ушбу хисобвараг дебетига материалларнинг 2310, 2010, 6000, 4230, 6990 ва бошка хисобвараглар кредитидан харид киймати, шунингдек материалларни тайёрлаш ва корхонага етказиб бериш харажатлари киритилади. 1510-хисобвараг кредитида 1010-1090-хисобвараглар дебети билан корреспонденция да хакикатда келиб тушган ва хисоб нархлари буйича кирим килинган материалларнинг киймати акс эттирилади. Бунда олингандаги (тайёрлагандаги) хакикий киймати билан келиб тушган материалларнинг хисоб нархлари (харид ёки режа нархи) буйича киймати уртасидаги фарк 1610- «Материаллар кийматидаги фарклар» хисобварагига хисобдан чикарилади. Ушбу хисобвараг дебетида тупланган тафовутлар суммаси белгиланган тартибда харажатлар хисобвараглари дебетига хисоб нархлари буйича ишлаб чикаришда сарфланган материаллар кийматига мутаносиб равишда хисобдан чикарилади. 1510- хисобвараг буйича хар ойлик сальдо йулдаги материаллар кийматини акс эттиради.
Мисол. Мол етказиб берувчилардан 300 минг сумлик эхтиёт кисмлар олинган. Эхтиёт кисмларни ташиб бергани учун транспорт ташкилотига 50 минг сум хисобланган, эхтиёт кисмларни харид килиш буйича ходимнинг хизмат сафари харажатлари 15 минг сумни ташкил этган. Ушбу операциялар куйидаги тартибда акс эттирилади:

  • мол етказиб берувчилардан олинган эхтиёт кисмлар кийматига:

Д-т 1510-«Материалларни тайёрлаш ва харид килиш» - 300 минг сум
К-т 6010-«Мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга туланадиган счётлар» - 300 минг сум;

  • эхтиёт кисмларни ташиб бергани учун автотранспорт корхонасининг хизмати суммасига:

Д-т 1510-«Материалларни тайёрлаш ва харид килиш» - 50 минг сум
К-т 6990-«Бошка мажбуриятлар» - 50 минг сум;

  • хизмат сафари харажатлари суммасига:

Д-т 1510-«Материалларни тайёрлаш ва харид килиш» -15 минг сум К-т 4220-«Хизмат сафарларига берилган бунаклар» - 15 минг сум;
Эхтиёт кисмларни хакикий таннархи буйича кирим кил и ниш и куйидагича акс эттирилади:
Д-т 1040-«Эхтиёт кисмлар» - 365 минг сум.
К-т 1510-«Материалларни тайёрлаш ва харид килиш» - 365 минг сум.
Кабул килиш пайтида аникланган етказиб берувчининг айби буйича материаллардаги камомад суммаси 4860-«Даъволар буйича олинадиган счётлар» хисобвараги дебетига ва 6010-«Мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга туланадиган счётлар» хисобвараги кредитига киритилади,
Илгари куйилган даъволар суммаларини коплаш пайтида куйидаги ёзув кайд этилади:
Д-т 5110-«Хисоб-китоб счёти»
К-т 4860-«Даъволар буйича олинадиган счётлар».
Даъво муддати тугаши билан даъволар суммаси куйидаги утказма билан хисобдан чикарилади:
Д-т 9430-«Бошка операцион харажатлар»
К-т 4860-«Даъволар буйича олинадиган счётлар».

  1. Инвентарь ва хужалик жихозлари хисоби.

Уз хусусиятларига кура асосий воситалар таркибига киритилиши лозим булган буюмлар хам ТМЗ таркибига киритилади, чунки улар одатда мехнат куроллари хисобланади ва мустакил ахамиятга эга булади, лекин бухгалтерия хисобини енгиллаштириш максадида улар ТМЗ таркибига киритилади хамда инвентарлар ва хужалик жихозлари таркибида хисобга олинади. Уларга хизмат муддати бир йилдан ошмайдиган ва киймати бир бирлик (комплект) учун хизмат мудцатидан катъи назар, Узбекистон Республикасида белгиланган (харид килиш пайтида) энг кам иш хакининг эллик бараваригача микдорда булган барча буюмлар киради. Ташкил от рахбари уларни инвентарь ва хужалик жихозлари таркибида хисобга олиш учун буюмлар кийматининг бундан паст чегарасини белгилаш хукукига эгадир.
Хизмат муддати ва кийматидан катъи назар инвентарь ва хужалик жихозлари таркибига куйидагилар киритилади:

  • махсус асбоблар ва мосламалар (муайян буюмларни туркумли ва оммавий ишлаб чикариш ёки якка тартибдаги буюртмани тайёрлаш учун мулжалланган максадли вазифадаги асбоблар ва мосламалар);

  • махсус ва санитария кийимлари, махсус пойабзал;

  • курпа-тушаклар;

  • ёзув-чизув анжомлари (калькуляторлар, стол устига куйиладиган асбоблар ва хоказо);

  • ошхона инвентари, шунингдек сочик-дастурхонлар;

  • уларни барпо этиш харажатлари курилиш-монтаж ишларининг таннархига киритиладиган вактинчалик (титулда булмаган) иншоотлар, мосламалар ва курилмалар;

  • фойдаланиш муддати бир йилдан кам булган алмаштириладиган ускуналар;

  • овлаш куроллари (траллар, ёйма турлар, турлар, анжомлар, матраплар ва хоказо).

Фойдаланишга бериш пайтида инвентарь ва хужалик жихозлари нинг киймати ишлаб чикариш ёки давр харажатларига тулик киритилади. Фойдаланиш даги инвентарь ва хужалик жихозларининг кейинчалик сакланишини таъминлаш максадида уларнинг хисобини ишлатиш жойлари ва моддий жавобгар шахслар буйича балансдан ташкари 014-«Фойдаланишдаги инвентарь ва хужалик жихозлари» хисобварагида юритиш лозим
Мисол. Корхона мол етказиб берувчилардан К,К,Ссиз хар донаси 12 000 сумдан булган, 120 000 сумлик 10 та калькулятор сотиб олди. Харид килиш куйидаги ёзув билан акс эттирилади:
Д-т 1080-«Инвентарь ва хужалик жихозлари» - 120 000 сум
К-т 6010-«Мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга туланадиган счётлар» - 120 ООО с$?м ТУртга калькулятор фойдаланиш учун ишлаб чикаришга, одтитаси эса бухгалтериям берилган ва куйидаги ёзув амалга оширилган:
Д-т 2010-«Асосий ишлаб чикариш» - 48 ООО сум
Д-т 9420-« Маъм урий харажатлар» - 72 ООО сум
К-т 1080-«Инвентарь ва хужалик жихозларн» -120 ООО сум.
Фойдаланиш га берилган инвентарь ва хужалик жихозларн кийматини балансдан ташкари здсобваракларда акс эттириш куйндагкчадир:
Д-т 014-«Фойдаланишдаги инвентарь ва хужалик жихозларн»-120 060 сум
Инвентарь ва хужалик жихозларн ишга яроксиз холга келиши муносабвти билан хисоб дан чикарилиши пайтида инвентарь ва хужалик жихозларини хисобдан чикариш буйича белгиланган шаклда далолатнома тузилади ва уларнинг киймати 0! 4-«Фойдаланишдаги инвентарь ва хужалик жихозларн» хисобварагининг кредити буйича акс эттирилади.
К-т 014-«Фойдала«ишдаги инвеитар ва хужалик жихозларн» - 120 000 сум.
8.7. Мвтерншшрця шаент>|шш
Инвентарлашии утказиш тартиби 19-сошт БХМС «Инвентарлашни ташкил этиш ва утказиш» (УзР АВ томонидан 02.11.1999 йилда 833-сон билан руйхатдан утказилган) билан тартибга солинади.
Мазкур стандарт корхоналарни даврий равишда мол-мулк ва молиявий мажбуриятларни инвеитарлаб туришга мажбур этади.
Куйидаги холл ар да инвеитарлаш мажбурийдир:

  • мол-мулк ижарага берилганда, сотиб олинганда, сотилпшда, шунингдек давлат тасарруфидаи чикар ил ганда;

  • йиллик бухгалтерия хисоботини тузиш елдидан;

  • асосий воситалар ва товар-моддий бойликлар кайта бахоланганда;

  • моддий жавобгар шахслар алмашганда (ишларни кабул килиш - топшнрнш кунида);

  • утирляк ёки суиистеъмел, шунингдек, бойликларни ишдан чикариш фактлзрн аникианганда - мазкур факт аникланиши билан дархол;

  • табиий офагпар, Сигмилар, фвяокапЕлар еки гайркгабннй шарвитяар юзага келтирган бошка фавкулодда вазиятлар юз бергаида - улар тугаши билан дар чал;

  • корхона тугатпл ганда (кайте ташкил этютамда) тупгтиш (ажратиш) баланс нни тузиш олдидан. Инвептарлашттг асосий маградытовар-моддий бойликларнинг шпура ёки киймагг пфодасидаги хакикий

маджудлигинн аниклашдир. Нивснтарлаш жараёнида куйидагилар текширилади:

  • моддий бойликларнинг сакланишн;

  • уларнинг тугри сакланиши, сарфланишк, тортиш ва улчаш эсбоблари холати;

  • товар-моддий бойликлар харакатини хисобга олиш тартиби.

Текшириш хажми буйича яти ва танлаб инвеитарлаш, утказиш вакти буйича режадоги ва тусатдан инеентардаш фаркпанади. т б&ц у«й утказиш
устидан назорат олиб борадилар. Инвентариши шиларнни корхона рахбари томонидан тайииланган дахлдор ходимлардан ташкил этилган комиссия бажаради.
Инвеитарлаш найтида бойликларнинг мавжудлиги албатта саиаш, тарозида тортиш, улчаш йули билан шу \акда маълумотларни инвеитарлаш руйхатига кайд этиш оркали аникланади. Инвеитарлаш моддий жавобгар шахе иштирокида утказилади, у мазкур руйхатга имзо чекади.
Ияваитарла» натижасида эштяафЩ §*рйа таф^ут ш&щю (одоядо едвка^лшйиа ва
бузил ишлар) солиштириш кайдномасида расмийлаштирнлади ва хэкикий таннархи буйича бахоланади. Улар синчиклаб тахлил килиннши, уларга дойр бундай холлариинг келгусида такрорланиши олдини оладиган карорлар кабул кидинищи керше.
Инвеитарлаш натижасида моддий бойликларнинг камомади ва ортикчасининг аникланиши «Инвентаризация жараёнида аникланган мол-мулк камомади ва ортикчасииинг бухгалтерия хисоби ва сояикка тортиш тартиби тугрисидаг» (^3f 4г руифтда#
утказилган)мувофик хисобга олинади.
Инвеитарлаш жараёнида аникланган хисобга оликмаган товар-материал захиралари ортикча чикиш аникланган санадаги айнан шунга ухшаш товар-материал захираларининг бозор киймати буйича бахоланади (ортикча чикиш сабаблари ва айбдор шахслар кейинчалик аникланади) ва бухгалтерия хисобида куйидагича акс эттирилади:
Д-т товар-моддий захираларни хисобга олувчи хисобвараклар (1000-2900);
К-т 9390-«Бошка операцион даромадлар»
Инвентаризация жараёнида аникланган товар-моддий захиралар буйича даромад суммасига умумий белгиланган тартибда солик солинади.
Инвеитарлаш жараёнида аникланган ТМЗнинг камомади куйидаги ёзув билан акс эттирилади:
Д-т 5910-«Камомадлар ва кимматликларнинг бузилишидан йукотишлар»
К-т 1010-«Хом ашё ва материаллар» ёки ТМЗни хисобга олувчи бошка хисобвараглар.
Табиий йукотишлар меъёри чегарасидаги ёки табиий офатлардан келиб чиккан камомадлар, шунингдек айбдор шахслар аникланмаган холларда улар харажатларга куйидагича хисоб дан чикар ил ади:
Д-т 2010-«Асосий ишлаб чикариш» ёки 9430-«Бошка операцион харажатлар»
К-т 5910-«Камомадлар ва кимматликларнинг бузилишидан йукотишлар».
Моддий жавобгар шахслар айби билан келиб чиккан камомадлар куйидаги ёзув билан хисобдан чикарилади:
Д-т 4730-«Моддий зарарни коплаш буйича ходимларнинг карзи»
К-т 5910-«Камомадлар ва кимматликларнинг бузилишидан йукотишлар».
Моддий жавобгар шахслардан ундирилганда куйидаги ёзув кайд этилади:
Д-т 5010-«Миллий валютадаги пул маблаглари» ёки 6710-«Мехлат хаки буйича ходим билан хисоблашишлар»
К-т 4730-«Моддий зарарни коплаш буйича ходимларнинг карзи».
Корхона айбдор шахслардан камомадни таннарх буйича эмас, бозор нархи буйича ушлаб колиши мумкин. Мисол. Омборчи айби билан материаллар камомади аникланди. Материалларнинг хакикий киймати 100 минг сум, бозор киймати эса - 150 минг сум.
Бухгалтерия хисобида ёзув куйидагича булади:

  • камомад суммасига:

Д-т 5910-«Камомадлар ва кимматликларнинг бузилишидан йукотишлар» - 100 минг сум К-т 1010-«Хом ашё ва материаллар» -100 минг сум

  • омборчидан ушлаб колиниши лозим булган суммага:

Д-т 4730-«Моддий зарарни коплаш буйича ходимларнинг карзи» - 150 минг сум
К-т 5910-«Камомадлар ва кимматликларнинг бузилишидан йукотишлар» -100 минг сум
К-т 9390-«Бошка операцион даромадлар» - 50 минг сум.

  • айбдор шахслардан ундирилганда:

Д-т 5010-«Миллий валютадаги пул маблаглари» ёки камомад иш хакидан ушлаб колинган такдирда 6710- «Мехнат хаки буйича ходим билан хисоблашишлар» -150 минг сум
К-т 4730-«Моддий зарарни коплаш буйича ходимларнинг карзи» - 150 минг сум.
Камомаднинг аник айбдорй топилмаган ёки моддий жавобгар шахслардан ундириб олиш имкони бул маган холларда, кам чиккан товар-моддий захираларнинг камомадидан курилган зарар молиявий натижаларга олиб борилади ва бухгалтерия хисобида куйидагича акс эттирилади:
Д-т 9430-«Бошка операцион харажатлар»
К-т 5910-«Камомадлар ва кимматликларнинг бузилишидан йукотишлар».
Товар-моддий захираларнинг камомадидан курилган зарар суммаси даромад (фойда) солигини хисоблашда умумий белгиланган тартибда солик солинадиган базани купайтиради.
Айбдорй аникланмаган угирликлардан зарарлар Солик кодексининг 147-моддаси 23-бандига биноан даромад солиги буйича солик солинадиган базага киритилади.

  1. сонли БХМСга мувофик ТМЗ кайта бахоланганда куйидаги ёзувлар амалга оширилади:

  • ТМЗ киймати пасайиши суммасига:

Д-т 9430-«Бошкд операцион харажатлар»
К-т Материалларни хисобга олувчи хисобвараглар (1010-1090);

  • ТМЗ киймати ошиши суммасига:

Д-т Материалларни хисобга олувчи хисобвараглар (1010-1090)
К-т 9390-«Бошка операцион даромадлар».
Масала № 19. Материаллар хисоби буйича «Шарк юлдузи» МЧЖ-2009 йилда ташкил топган. Корхона - ККС солиги туловчиси. 2011 йилнинг январ ойидг



Операциялар мазмуни

Сумма, сум

Дебет

Кредит

1

Мол етказиб берувчилардан материаллар келди: - ККСсиз келишилган нархи -ККС -ЖАМИ:

700 000







2

Мол етказиб берувчининг хисоби туланди










3

Транспорт корхонасининг материалларни ташиш буйича счёти олинди

  • ККСсиз келишилган нархи -ККС

  • ЖАМИ:

60 000







4

Материалларни юклагани учун юк ортувчиларга мехнат хаки хисобланди

20 000







5

Юк ортувчиларнинг иш хакидан ягона ижтимоий тулов хисобланди










6

Материаллар ишлатилди:
а) махсулот ишлаб чикаришга
б) ёрдамчи цех ускуналарини таъмирлашга
в) маъмурий бино таъминотига ЖАМИ:

400 000 150 000 120 000 670 000







7

Омборга мол етказиб берувчилардан инвентар келиб тушди: - ККСсиз келишилган нархи -ККС -ЖАМИ

80 000







8

Мол етказиб берувчининг счёти туланди










9

Инвентар ишлатишга берилди: а) ишлаб чикаришга

40 000













б) маьмуриятга ЖАМИ:

MOW 70 000







10

Баланс да» ташкари сч&гда ишлагишга берилган инвентар акс этгнридди










11

Омбор инвентаризацияси натижасида аннкланди :

  • эхтиёт кисмларнинг ортнги

  • бкилш камомади

74 000 97 000







12

Габиий камайиш даражасндаговкнлги камомади хисобдан чикарилади

12000







14

Жавобгар шахе айби натижасцдаги камомад хисобдан чикарилади: Ёкилгниинг таннархи - 85690 сум










15

Жавобгар шахе кассага камомадни тотшфди

85000







16

Кераксиэ материаллар сотнлди:
а) хакикий киймати хисобдан чнкарилди
б) ККС билан келишилган нархи
в)ККС
г) сотишдан «куний натижа

48700
72000







17

Хисоб-китоб варагига харидорлан пул тушди










18

Кераксиэ инвентар ва хужалик жихозлари сотнлди:
а) хакикий киймати
б) ККС билан келишилган нархи
в)ККС
г) сотищдан якуний натижа

15000
(0000







19

Материаллар кайта бахоланди: Материапларни кийматини тушиши Ёкилги кийматини кУтарилищи

12000
18000







20

Асосий ишлаб чикариш чикинднлари омборга кирим килннди

20000







21

ТМЗлар хар иди учуй хисобот берувчи шахсга пул берилди

40000







22

Омборга хисобот берувчи шахедан материаллар олинди

40000







23

Я роке из инвентар ва хужалик жихозлари хисобдан чикариддн

55000










Download 0.78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   75




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling