Xomashyo va tayyor mahsulotlarning

Atmosferaga «Nuklo» qo‘shimachasi -Z22ins

1. 
   rasm. «Nuklo» qo‘shimchali donadorlangan ammiakli selitra ishlab chiqarish uchun prinsipial sxemasi:
   

1-qizdirgich; 2 -ventilyatorlar; 3-bug‘latuvchi jixoz; 4-bunker; 5-neytrallagich; 6- bak; 7-nasos; 8 -bak-aralashtirgich; 9-botirma nasos; 10-donadorlash minorasi; 11,19-siklonlar; 12-sovituvchi baraban; 13-suvli bak; 14-elak; 15-distilyatorlar; 16 - yirtgich; 17 — transportyor; 18 — bunker; 20 — kukunlash uchun baraban; 21 - aspirator.


Donadorlash minorasida suyuqlanma tomchilari (donachalarr 26 m balandlikdan tushadi. Minora alyuminiydan yasalgan va metall kaskadga maxkamlangam bo‘ladi. Minora orqali 470 m²/s xavo uning yuqori qismidagi to‘rtta ventilyator orqali surilib, atmosferaga chiqib ketadi. 1 tonna mahsulot ishlab chiqarish hisobida -2,3 kg mahsulot havo bilan yo‘kotiladi.
Qaynoq (120°C) donachalar minoraning ostki qismidan tebranuvchi transportyorlar yordamida sovutish barabaniga uzatiladi, u orqali sovituvchi xavo o‘tkaziladi. Sovutgichdan chiqadigan donachalarning harorati ~45°C bo‘ladi. Sovutgichdan chiqadigan xavo esa siklonda changdan tozalangach, atmosferaga chiqarib yuboriladi. Siklonda yig‘ilgan chang bakda suv bilan eritiladi va eritma siklga qaytariladi.

XOMASHYO VA TAYYOR MAHSULOTLARNING
FIZIK – KIMYOVIY XOSSALARI

Ammiakli selitra (NH₄NO₃) asosan o‘simliklar uchun mineral ozuqa sifatida ishlatiladi. U atmosfera bosimida va —50°C dan 169,6⁰C gacha xarorat oralig‘ida besh xil kristallik shaklida bo‘ladi. NH₄NO₃— N₂O izotermik diagrammasida ammoniy nitratning I-1 U turli kristall shakli uchun xarorat oraliqlari ko‘rsatilgan. U 169,6°C da suyuqlanadi va U-shakli esa-16,9°C dan quyi xaroratdagina to‘g‘ri bo‘ladi. Kristall shakllarining o‘zgarish chegarasi hamda xarorati ammiakli selitraning namligi va tarkibidagi qo‘shimchalar miqdoriga bog‘liq bo‘ladi. Ammoniy nitrat suvda yaxshi eriydi. Uning 100°C xaroratdagi eruvchanlik koeffitsienti 1000 kg H₂O da 10000 kg dan ortiqroq NH₄NO₃ ga tengdir. Ammoniy nitratning suvli eritmasini kristallanish xaroratidan yuqoriroqda bug‘latilsa, tamoman suvsiz suyulgan tuzga aylanadi. U o‘ta gigroskopik modda xisoblanadi 30°C xaroratda to‘yingan eritmasi (70,2% li) ning yuzasidagi bo‘g‘ bosimi -2,46 KPa (yoki 18,5 mm.sim.ust.) atrofida, gigroskoiik nuqtasi esa 60% atrofida bo‘ladi. Bunda xavoning nisbiy namligi 60% dan yuqori bo‘lganda u namlanib qoladi. Ammoniy nitrat gigroskopikligi va uni xavodan nam tortish tezligi unga eruvchan noorganik tuzlar qo‘shilganda ortib boradi. Masalan, 1,2% magniy nitrat qo‘shilsa, ammoniy nitratning gigroskopik nuqtasi 8-12% gacha pasayadi, nam tortish tezligi esa oshadi.

Suvda yaxshi eruvchanligi, eruvchanlik koeffitsenti yuqoriligi, gigroskopikligi va polimorf o‘zgaruvchanligi sababli ammoniy nitrat kristallari o‘zaro yopishib, qattiqlashib qoladi. Sepiluvchanligi yo‘qolib, uni ishlatish qiyinlashadi.