Xorazm ma’mun akademiyasi axborotnomаsi –10/1-2022 1 Ўзбекистон республикаси фанлар

2- 
rasm. Ko’p qirrali tasmada harakatlanish uchun g’altakning konstruktsiyasi: 1-g’altak; 2-qirralari; 3- 
rebo'rdasi; 4-tasma qirralari; 5-ko’p qirrali (poliklinovoy) tasma; 6-dastasi 
Tabiiyki, ko’p qirrali tasmalardan foydalanish uchun shpindel g’altagining kanstruktsiyasi 
o'zgartirildi (2-rasm). Shuningdek shpindel g’altakni tashqi va ichki tasmalarga yo’naltirishdan oldin 
tormozlaydigan stabilizator qo'shimcha ravishda o'rnatildi. Shunda g’altak tasmaning kichik 
qirralarini minimal tezlikda uchratib oson joylashib oladi, bu esa g’altak qirralarini tasma qirralari 
bo'ylab yo'naltirishni osonlashtiradi. Bundan tashqari, tasmaning ish qismining boshida qirralarning 
yeyilishini kamaytiradi. 
Ushbu friktsiyon yuritmaning kinematik va dinamik ko'rsatkichlarini laboratoriya tadqiqotlari 
uchun bitta shpindel barabanli stend tayyorlandi (3-rasm). Ushbu kanstruktsiya stendning barcha 
elementlarini tekshirish, sozlash va boshqarishni osonlashtiradi. 
Stend barabanga g’altakli shpindellar o'rnatilgan bo'lib, ularning kanstruktsiyasini ko’p qirrali 
tasmalarning qirralariga joylashib harakatlanish uchun moslashtirilgan. 
Umumiy xulosa: Paxta terish apparati terish kamerasida g’o‘za tupiga tegib turgan shpindel 
nominal burchak tezlikda aylantirilsagina uning tishi chanoqdagi paxta tolalari oralariga kirib ularni 
ilintirishi, ya’ni terish jarayoni sodir bo‘lishi mumkin. Buning uchun shpindel g‘altagi bilan uni 
aylantiradigan tasma orasida yetarli miqdordagi ishqalanish kuchi paydo bo‘lishi kerak. Ishqalanish 

---

11
5
 
XORAZM MA’MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMАSI –10/1-2022 
 
kuchi shpindel g‘altagini aylantiradigan tasma tarangligiga bog‘liq. Tasmalar tarangligi ularni 
cho‘zadigan silindrik prujinalarning kuchiga bog‘liq. Tarangliklari bir xil bo’lsa xam ko’p qirrali 
tasmaning oddiy ponasimon tasmaga nisbatan ishqalanish kuchi, ya’ni tortish kuchi ko’proq bo’ladi.