Xvi bob. O ilaning konstitutsiyaviy asoslari

4-§. О zb ek isto n va Qoraqalpog'iston Respublikalari- 
ning o 'za ro m unosabati. N izolarni hal qilish tartibi
O 'z b ek isto n va Q oraqalpog'istonning o'zaro munosabati 
Q oraqalpog'iston Respublikasining O'zbekiston tarkibiga kirishi, 
Q oraqalpog'iston suvereniteti O'zbekiston tomonidan muhofaza 
qilinishi asosiga quriladi.
K onstitutsiyaning 71-moddasida Qoraqalpog'iston Respub­
likasi o'z Konstitutsiyasiga egaligi belgilanishi bilan birga unda: 
“Q oraqalpog'iston Respublikasining Konstitutsiyasi O'zbekiston 
Respublikasining Konstitutsiyasiga zid bo'lishi mumkin e m a s ”, -
deb ko'rsatib qo'yilgan. Bu qoida aslo Qoraqalpog'iston Respub­
likasi Konstitutsiyasida Qoraqalpog'istonga xos xususiyatlarning 
bo'lishini inkor qilmaydi. Faqat uning normalari O'zbekiston Kons­
titutsiyasi prinsiplariga, normalariga zid, bo'lmasligini belgilaydi.
K onstitutsiyaning 72-moddasi esa, “O'zbekiston Respub­
likasi qonunlari Q oraqalpog'iston Respublikasi hududida ham 
majburiydir”, — degan qoidani mustahkamlab qo'ygan. Chunki, 
Q oraqalpog'iston hududi ham O'zbekiston hududi hisoblanadi. 
Qoraqalpog'iston o'zi mustaqil ravishda qonunlar qabul qilishi 
mumkin. Lekin, 0 ‘zbekistonning, qonunlari ham Qoraqalpog'iston 
hududida bajarilisfji shart.
O 'zbekiston Respublikasi va Qoraqalpog'iston Respublika- 
larining o'zaro munosabatini belgilashda O'zbekiston Respubli­
kasi 
Konstitutsiyasining 75-moddasi qoidalari muhim huquqiy 
asos bo'lib xizmat qiladi. Unda: “O'zbekiston Respublikasi bi- 
•an 
Qoraqalpog'iston Respublikasining o'zaro munosabatlari 
O 'zbekiston 
Respublikasi 
va 
Qoraqalpog'iston 
Respublikasi
275
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

o'rtasida O'zbekiston Respublikasi K onstitutsiyasi doirasida tuzil- 
gan shartnom alar hamda bitimlar bilan tartibga solinadi” deyilgan.
Bu yerda e ’tiborli masala shundaki, birgalikdagi o'zaro mu­
n osabatlar O 'zbekiston va Q oraqalpog'iston o 'rtasid a tuziladigan 
sh artn o m alar yoki bitimlar asosida ta rtib g a solinsa, ikkinchidan, 
har qanday bitim va shartnom a O 'z b ek isto n Respublikasi Konsti­
tutsiyasi doirasida Konstitutsiyaga mos ravishda tuzilishi belgi­
langan.
Ikkala respublikalarning o'zaro m u n o s a b a tin in g to 'g 'ri tashkil 
qilinishi Konstitutsiya doirasida bo'lishi, u m u m m a n f a a t bilan 
Qoraqalpog'iston Respublikasi manfaati m ujassa m lanish i jamiya- 
tim izning rivojlanishiga ijobiy t a ’sir qiladi.
Hozirgi davrda Qoraqalpog'iston Respublikasi aholisi sog'- 
lig'iga respublikadagi sharoit - Orol deng izin in g qurib bora- 
yotganligi katta xavf solmoqda. Ana shu xavfning oldini olish, 
Qoraqalpog'iston Respublikasida qishloq xo'jaligi, sano atn i rivoj- 
lantirish, aholini ijtimoiy himoya qilish ishlarida O 'zb ek isto n n in g
ko'magi, albatta zarur. Har ikki respublikaning siyosiy-huquqiy 
munosabatlari uiarning iqtisodiy m u n o sab atlarin in g ham to'g'ri 
tashkil qilishga bog'liq. Hozirgi kunda m u n o s a b a tla rn in g to'g'ri 
tashkil qilinishi natijasida ko'plab m u a m m o lar hal qilinmoqda.
O 'zbekiston va Q oraqalpog'iston Respublikalari mustaqil 
respublika bo'lganligi uchun ularda u m u m m a n fa a tla r bilan o'z 
manfaatlari bo'lishi tabiiydir. Shu tufayli ular o 'rtasid a nizolar 
kelib chiqqudek bo'lsa, nizolarni hal qilish yo'llari ham ko'zda 
tutilgan.
O'zbekiston Respublikasi K on stitu tsiy an ing 75-moddasida: 
“O'zbekiston Respublikasi va Q oraqalpog'iston Respublikasidagi 
o'rtasidagi nizolar murosaga keltiruvchi vositalar yordamida hal 
etiladi” , — deb belgilangan. Nizolar tinch yo'l bilan va murosaga 
keltiruvchi vositalar yordamida hal qilinishi zarur.
Nizolar turli masalalarda bo'lishi, q o n un larn in g bir-biriga m u­
vofiq kelmasligi xususida bo'lishi mumkin. Bunday hollarda nizoni 
hal qilishda O'zbekiston Respublikasi K onstitutsiyaviy sudi ishti­
rok etadi. K onstitutsiyaning 109-moddasi 2-bandiga binoan, Kons­
titutsiyaviy sud: “Qoraqalpog'iston Respublikasi Konstitutsiyasi
276
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

O 'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga, Qoraqalpog'iston 
Respublikasi qonunlari O 'zbekiston Respublikasining qonunlariga 
muvofiqligi to 'g 'risid a xulosa beradi”. U ning xulosasi esa, nizoni 
hal qilishga olib keladi.
0 ‘zb ekistonning m a ’muriy-hududiy tuzilishi o'quvchilarga 
mamlakatimiz hududi, chegarasi, u qanday bo'laklardan iboratligi- 
ni, ularning nomi ham da ularning har biri qanday tashkil qilinishi, 
tugatilishi haqida um um iy bilimlarni beradi.
O 'zbekiston Respublikasi tarkibida Qoraqalpog'iston Respub­
likasi bo'lib, u suveren respublika maqomida O'zbekiston tarkibiga 
kiradi va uning suveren huquqlari O'zbekiston tomonidan himoya 
qilinadi.
Q oraq alp o g 'isto n n in g O'zbekiston hududida tegishli maqom- 
ga egaligi, uning O 'zbekiston Respublikasi bilan munosabatlari 
Konstitutsiyaviy asosga egaligi, ularda har ikki tom onning man- 
faati hisobga olinishi m avzuning asosiy maqsadi hisoblanadi.