Xx аср ўзбек адабиётида рубоий ва қитъа

15 ё1. Л е в и-Б р ю л ь, Первобмтиое ммшление, М., 1930, стр. 73.
39
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

у о и й
амалнётнга боглиқ. Диалектик 
материализмпннг бу 
коидасн академик И. П. Павловнннг воқеликнннг нкки сиг- 
нал сиетемаси ҳақидагн таълпмотн бнлан тўлиқ тасдпқлапдн.
И. П. Павлов ва унинг шогирдлари кўпгина 
тажрнба 
маълумотлари асосида нормал инсоний тасаввур ҳар допм 
иккннчи сигнал снстемасинипг, яънп суз билан боглангап 
тафаккурнинг бевосита ёрдамида пандо 
бўлишпии 
исбот- 
лади.
Перв алоқаларннинг богланпш ва уюшувини сўз сигпал- 
лари бошқаргандагина нормал, тўгрп таеаввур ҳоспл бўла- 
ди. Бу алоқалар 
ташқи, 
ҳақиқий 
а.юқаларга 
мувофиқ 
келади.
Тасаввурнинг 
ҳосил 
бўлиши 
ҳамда 
ривожланишида 
тафаккуодан кўзда тутилган мақсадга мувофиқлик катта ролп 
ўйнайдп. Биз истаганча аниқ воқеаии бевосита қабул қилга- 
нимиздай, тасаввур зтпшимиз мумкин, шуниигдек, бундап 
воқеаларнинг гуруҳ ёки туркумларинн ҳам умумаи тасав- 
вур этса бўладн. Бу, тасаввурдан кўзда тутнлган мақсад ва 
гояга боглиқ. Бу буюк санъаткорларнннг ижодин методла- 
рнни тадқиқ отишда яққол кўрпнади16.
Тасаввурдан кўзда тутилган мақсал ва ғоя аннқ бўлгап- 
дагина бой ва аниқ тасаввур 
ҳосил 
бўлади. «Тасаввурга 
асосланиб расм чиппнда,— деб ёзади профессор Е. И, Иг- 
натьев,— аввал шу расми чизилаётгап 
предмстнинг ўзини 
бевоспта чизганда миямизда қолган 
изларнинг 
мураккаб 
спстемалари қўзгалади. Демак, бунда худди расм бевоснта 
чизилгандагида11 «адаптация» системаси такрорланади»17.
Игпатьсвпнпг қапд этншича, кўргазмалп таянч бўлмаган- 
лпги учун фнкр яхши ишланди, бундан паптда предмет ҳа- 
қидаги барча билимлар ёрдамга кслади.
Бинобарип, тасаввур билан тафаккур орасида жипс ало- 
қа мавжуд. Мапа шу алоқа туфайли тасаввур предмет ва 
ходисаларнипг муаняп умумпГт томонларинп акс эттирлдн. 
Баъзи тадқнқотчилариммз тасаввур сўзшшг моддий қобнгп- 
да бевоеита мужассамлашадн, дендилар. Ьу би.тан улар та- 
еаввуршг тушупча билан анннйлаштириб, хатога пўл қўя- 
дилар.
Сўз моддий жарапгининг ҳиссий образ ва мавҳум тафак- 
кур билан мупоеабатиии чегараламаслпк тилшшг 
умуман