Xxv. Molekulalar. Vodorod molekulyar ioni. Vodorod molekulasi. Ikki atomli molekulalar termlari
Download 49.8 Kb. Pdf ko'rish
|
Lekciya 29-30 (1)
|
Molekulalar spektrlari. Molekulalar spektri o‘z tabiati bilan atomlarning chiziqli
spektridan farq qiladi. Molekulalar spektrlari o‘z xarakteriga ko‘ra yo‘l-yo‘l spektrlar deb ataladi. Spektrda yo‘llar ma’lum bir tartibda joylashgan bo‘lib, yo‘llar seriyalarni tashkil qiladi. Spektrda bir qator seriyalar kuzatiladi. Molekulalar spektri atom spektriga qaraganda murakkab tuzilgan, bu esa molekulalarning tuzilishi murakkab ekanligini ko‘rsatadi. Molekulalar nurlanishi spektrining hosil bo‘lishini quyidagicha tushuntirish mumkin: molekulalar nurlanishi molekulaning bir stasionar energetik sathdan undan quyiroqda joylashgan sathga o‘tishida hosil bo‘ladi. Molekula stasionar holatining energiyasi bir necha faktorlarga bog‘liq. Masalan, ikki atomdan tashkil topgan molekulaning energiyasi uch qismdan iborat: 1. Molekulaning elektron qobig‘ining energiyasi E elek ; 2. Molekula tarkibidagi atomlar yadrolarining tebranish energiyasi E tebr ; 3. Molekula o‘zining biror o‘q atrofida aylanish energiyasi E ayl . Molekulaning bu uch xil energiyasidan hosil bo‘ladigan energetik sathlar 1-rasmda tasvirlangan. Rasmda molekulaning tebranma, aylanma, elektron energetik sathlari ko‘rsatilgan. 193 1-rasm. Molekulaning tebranma energiyasi elektron bulut energiyasini orttiradigan qo‘shimcha kattalik qaralishi mumkin. Molekulaning aylanishi esa har bir tebranish energetik sathini bir necha bir-biriga yaqin joylashgan sathlarga ajralishiga olib keladi. Bu sathlar aylanma sathlar deb ataladi. Yuqoridagi mulohazalarga asosan molekulaning to‘liq energiyasi quyidagi energiyalar yig‘indisidan iborat bo‘ladi: Molekula bir energetik holatdan ikkinchi energetik holatga o‘tganda energiyasining uchala qismi ham bir vaqtning o‘zida o‘zgarishi mumkin. Energiyaning bunday o‘zgarishida chiqadigan nurlanish chastotasi Bor chastotalar qoidasi asosida aniqlanadi, ya’ni: Formulaga asosan molekula nurlanishi kvantining chastotasi quyidagicha ifodalanadi: bu formulada ∆E elek , ∆E tebr , ∆E ayl kattaliklar E elek , E tebr , E ayl energiyalarning o‘zgarishini bildiradi. E elek , E tebr , E ayl energiyalar diskret qiymatlarni qabul qiladi. Molekulalar spektrining turli qismlarida yo‘l-yo‘llar hosil qiladigan zich joylashgan chiziqlarning paydo bo‘lishi quyidagi munosabat bilan tushuntirilishi mumkin: Spektrning infraqizil qismida (λ=0,1-1 mm) molekulaning bir aylanma energetik sathdan boshqasiga o‘tishida molekulaning aylanma spektrining spektral chiziqlari hosil bo‘ladi. Molekulaning bir tebranma energetik sathdan ikkinchisiga o‘tishida spektrning infraqizil qismida molekulaning tebranma spektri chiziqlari hosil bo‘ladi. Molekulaning tebranma energetik sathlari energiyasi o‘zgarishida, bir vaqtda uning aylanma energetik sathlari energiyasi ham o‘zgaradi. Shuning uchun molekulaning tebranma energetik sathlari orasidagi o‘tishlari tebranma-aylanma o‘tishlar deb qaraladi. 194 Bundan esa molekulaning chastotasi ν tebr-ayl bo‘lgan tebranma-aylanma spektri hosil bo‘ladi. Bu spektr bir-biriga yaqin chiziqlar guruhlaridan iborat bo‘ladi va berilgan tebranma o‘tishlar aylanma o‘tishlar bilan bir vaqtda bo‘lishi orqali aniqlanadi. Molekulalar spektrining ko‘rinadigan va ultrabinafsha sohalari molekulaning elektron energetik sathlari orasidagi o‘tishlarda hosil bo‘ladi. Har bir elektron energetik sathga molekuladagi yadrolarning mumkin bo‘lgan turli tebranishlari to‘g‘ri keladi, ya’ni tebranuvchi energetik sathlar to‘plami to‘g‘ri keladi. Elektron tebranma sathlar orasidagi o‘tishlar molekulaning elektron tebranma spektrini hosil qiladi, bu spektr chastotasi νelek- tebr bo‘lgan alohida chiziqlardan iborat bo‘ladi. Har bir tebranma energetik holatga aylanma sathlar tizimi tegishli bo‘ladi, u vaqtda har bir elektron-tebranma o‘tishlarga spektrda qandaydir yo‘l-yo‘llar to‘g‘ri keladi. Molekula spektrining ko‘rinadigan sohasida elektron-tebranma spektri bir necha yo‘llar guruhidan iborat tizimni hosil qiladi. Molekuladagi tebranma-aylanma o‘tishlarda molekulaning elektron holati o‘zgarmaydi. Download 49.8 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|