Y3000 ta buxgalteriya O‘tkazmasi hisobvaraqlar rejasi bo‘yicha bog‘lanishlar* Muqaddima I bob. Buxgalteriya hisobi hisobvaraqlar rejasining umumiy tavsifi

T/r	Xo‘jalik operatsiyasining mazmuni	Bog‘lanuvchi schyotlar
Yozuvlarni tasdiqlovchi hujjatlar
	debet	kredit
1	Xaridorlar va buyurtmachilarga taqdim etilgan schyotlar bo‘yicha tayyor mahsulot sotilishi aks ettirilgan	4010	9010	Yukxat, hisobvaraq-faktura
2	Xaridorlarga taqdim etilgan hisobvaraq-fakturalar bo‘yicha QQS summasi aks ettirilgan	4010	6410	Yukxat, hisobvaraq-faktura
3	Xaridorlar va buyurtmachilarga taqdim etilgan schyotlar bo‘yicha tovarlar sotilishi aks ettirilgan	4010	9020	Yukxat, hisobvaraq-faktura
4	Xaridorlar va buyurtmachilarga taqdim etilgan schyotlar bo‘yicha tovarlar, ish va xizmatlar sotilishi aks ettirilgan	4010	9030	Yukxat, hisobvaraq-faktura, qabul qilishtopshirish dalolatnomasi, bajarilgan ishlar dalolatnomasi
5	Asosiy vositalar sotilishi munosabati bilan xaridorlarning qarz summalari aks ettirilgan	4010	9210	Asosiy vositalarni qabul qilish-topshirish dalolatnomasi
6	Xaridorlar va buyurtmachilarga boshqa aktivlar sotilishi munosabati bilan ularning qarz summasi aks ettirilgan	4010	9220	Qabul qilishtopshirish dalolatnomasi, yukxat
7	Kurs farqlarini jamg‘arish usulida olinadigan schyotlar bo‘yicha musbat kurs farqi aks ettirilgan	4010	6230	Kurs farqining hisob-kitobi
8	Kurs farqlarini to‘g‘ri hisobdan chiqarish usulida olinadigan schyotlar bo‘yicha musbat kurs farqi aks ettirilgan	4010	9540	Kurs farqining hisob-kitobi
9	Olinadigan veksellar bo‘yicha musbat kurs farqi aks ettirilgan:			Kurs farqining hisob-kitobi
	- to‘g‘ri hisobdan chiqarish usuli bo‘yicha	4020	9540
	- jamg‘arish usuli bo‘yicha	4020	6230
10	Mol yetkazib beruvchilar (pudratchilar) bilan xaridorlar o‘rtasidagi o‘zaro qarzlarning hisob-kitobi aks ettirilgan	6010, 6020	4010	Ayirboshlash (barter) kontrakti
11	Korxona bilan ajratilgan bo‘linma o‘rtasidagi qarzlarning o‘zaro hisob-kitobi aks ettirilgan	6110, 6120	4010	Ayirboshlash (barter) kontrakti
12	Xaridorlar va buyurtmachilardan kassaga summalarning kelib tushishi aks ettirilgan	5010	4010	Kirim kassa orderi
13	Xaridorlarga va buyurtmachilarga sotilgan tayyor mahsulot, bajarilgan ishlar va ko‘rsatilgan xizmatlar uchun ulardan hisob-kitob schyotiga to‘lovlar kelib tushgan	5110	4010	Hisob-kitob schyotidan bank ko‘chirmasi
14	Xaridorlarga va buyurtmachilarga sotilgan tayyor mahsulot, bajarilgan ishlar va ko‘rsatilgan xizmatlar uchun ulardan valyuta schyotiga to‘lovlar kelib tushgan	5210	4010	Valyuta schyotidan bank ko‘chirmasi
15	Xaridorlarga va buyurtmachilarga sotilgan tayyor mahsulot, bajarilgan ishlar va ko‘rsatilgan xizmatlar uchun ulardan bankdagi maxsus schyotga to‘lovlar kelib tushgan	5530	4010	Maxsus schyotdan bank ko‘chirmasi
16	Yuklab jo‘natilgan mahsulotlar, bajarilgan ishlar va ko‘rsatilgan xizmatlar uchun xaridorlarga da’volar taqdim etilgan	4860	4010	Mol yetkazib berish shartnomasi, yukxat, dalolatnoma
17	Xaridorlarga schyotlar taqdim etilganda, ularga yetkazib berilgan tayyor mahsulot, tovarlar va bajarilgan ishlar uchun oldindan olingan bo‘naklarning o‘zaro hisob-kitob qoplangan summalari aks ettirilgan	6310	4010	Kontrakt, buxgalteriyaning ma’lumotnomasi
18	Xaridorlar va buyurtmachilarning qoplanmaydigan qarzlari zararga hisobdan chiqarilgan	9430	4010	Buxgalteriyaning ma’lumotnomasi
19	Jamg‘arish usulida olinadigan schyotlar va veksellar bo‘yicha manfiy kurs farqi aks ettirilgan	3290	4010, 4020	Kurs farqining hisob-kitobi
20	To‘g‘ri hisobdan chiqarish usulida olinadigan schyotlar bo‘yicha manfiy kurs farqi aks ettirilgan	9620	4010	Kurs farqining hisob-kitobi
21	Olinadigan veksellar bo‘yicha manfiy kurs farqi aks ettirilgan:			Kurs farqining hisob-kitobi
	- to‘g‘ri hisobdan chiqarish usuli bo‘yicha	9620	4020
	- jamg‘arish usuli bo‘yicha	3290	4020
22	Xaridorlar va buyurtmachilarning qarzlari dargumon qarzlar bo‘yicha rezervlar hisobiga hisobdan chiqarilgan	4910	4010	Buxgalteriyaning ma’lumotnomasi
23	Debitorlik qarzi hisobiga veksel olingan	4020	4010	Shartnoma, veksel
24	Qoplash davomida foizlar nazarda tutilgan olingan veksellar bo‘yicha qarz qoplangan	5110, 5210	4020	Bank ko‘chirmasi
25	Olingan veksellar bo‘yicha qarzlar dargumon qarzlar bo‘yicha rezerv hisobiga qoplangan	4910	4020	Buxgalteriyaning ma’lumotnomasi
26	Xaridorlar va buyurtmachilardan olingan veksellar bo‘yicha qoplanmaydigan qarzlar zararga hisobdan chiqarilgan	9430	4020	Buxgalteriyaning ma’lumotnomasi
27	Tovarlar va tayyor mahsulotlar uchun olingan veksellarni uzoq muddatli qismidan joriy qismiga o‘tkazish aks ettirilgan	4020	0910	Hisobvaraq-faktura, tovar-transport yukxati

Ajratilgan bo‘linmalar, shu’ba va qaram xo‘jalik
jamiyatlaridan olinadigan schyotlarning
(4100) bog‘lanishi

Mazkur guruh schyotlari ajratilgan bo‘linmalar (filiallar, vakolatxonalar va boshqalar), shu’ba va qaram xo‘jalik jamiyatlarining yuklab jo‘natilgan mahsulot, tovarlar, bajarilgan ishlar, ko‘rsatilgan xizmatlar, shuningdek sotilgan asosiy vositalar, nomoddiy va boshqa aktivlar bo‘yicha barcha turdagi debitorlik qarzi to‘g‘risidagi axborotni umumlashtirish uchun mo‘ljallangan. Ular quyidagi schyotlardan iborat:

4110 "Ajratilgan bo‘linmalardan olinadigan schyotlar";
4120 "Shu’ba va qaram xo‘jalik jamiyatlaridan olinadigan schyotlar".
Bosh tashkilot tomonidan nazorat qilinadigan korxona shu’ba korxonasi deb ataladi, ya’ni bosh tashkilot shu’ba korxonasining ustav kapitalida 50 %dan ko‘p bo‘lgan miqdordagi ulushga ega.
Agar jamiyatning ovoz berish huquqiga ega aksiyalarining 20 %idan ko‘prog‘i boshqa xo‘jalik yurituvchi sub’ektga tegishli bo‘lgan taqdirda, ushbu jamiyat qaram xo‘jalik jamiyati deb e’tirof etiladi.
Korxonalar ushbu guruhdagi schyotlarda mol-mulkni ishonchli boshqarish shartnomasi bo‘yicha debitorlik qarzini ham hisobga olishi mumkin. Buning uchun korxona 4130 "Mol-mulkni ishonchli boshqarish shartnomasi bo‘yicha olinadigan schyotlar"ni ochishi mumkin.

T/r