Яллиғланиш жараёнини сусайтирувчи ва иммун жараёнларга таъсир этувчи дори воситалар (26-27 боблар) 26 боб яллиғланишга қарши воситалар


Download 1.09 Mb.
Pdf ko'rish
bet3/8
Sana12.11.2023
Hajmi1.09 Mb.
#1769232
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
10 МАВЗУ Яллигл карши ДВ укув мат Харкевич узб

 
 
 
 
 
 
 
 
1
Tumor necrosis factor – ўсма некрози омили. 


 
 
Ҳужайра мембранаси фосфолипидлари
Фосфолипаза А
2
Арахидон кислотаси
Циклооксигеназа
5-Липоксигеназа
5-НРЕТЕ
Циклик эндопероксидлар
Лейкотриен А
4
Лизо - ТФО
ПГG
2
, ПГH
2
(ЛТА
4
)
Простагландинлар
Простациклин
Тромбоксан А
2
Лейкотриен В
4
C
4
, D
4
 ва E

ТФО (PAF)
(ПГI
2
)
TXA
2
(ЛТВ
4
)
лейкотриенлар
ЛТC4, ЛТD4 ва ЛТE4 
ПГЕ
2
ПГF
2 α
ПГD
2
C
4
, D
4
 ва E
4
 лейкотриенлар "секин ривожланувчи анафилакция субстанцияси" нинг (СРАС - SPSA) асосий биологик компонентлари ҳисобланади. 
ТФО (PAF) - тромбоцитларни фаоллаштирувчи омил.
5-HPETE 
- ингл. - 5-hydroperoxyeicosatetraenoic acid; arachidonic acid 5-hydroperoxide; 
5-Гидропероксиэйкозатетраен кислота (арахидон кислотасининг 5-гидропероксиди) 
26.1 - схема. Арахидон кислотасининг айрим метаболитлари ва уларнинг асосий самаралари
Бронхлар, 
меъда-ичак 
тракти силлиқ 
мушаклари 
тонусининг
ортиши
Плазма 
экссудацияси
Ўпка 
паренхимасининг 
қисқариши
Вазодилатация
Томирлар 
ўтказувчанлиги - 
нинг ортиши
Хемотаксис
Тромбоцитлар 
агрегациясининг 
ортиши
Бронхлар ва б. 
силлиқ 
мушаклар 
тонусининг 
ортиши
Яллиғланиш
Оғриқ
Иситма
Миометрийнинг 
қўзғалиши
Бронхлар ва 
периферик 
томирлар 
тонусининг 
пасайиши
Миометрийнинг 
қўзғалиши
Бронхлар ва 
периферик 
томирлар 
тонусининг 
пасайиши
Мезентериал, 
коронар, буйрак 
томирлари 
тонусининг 
пасайиши ва 
ўпка томирлари 
тонусининг 
ортиши
Тромбоцитлар 
агрегациясининг 
пасайиши
Тромбоцитлар 
агрегациясининг 
пасайиши
Вазодилатация
Тромбоцитлар 
агрегациясининг 
ортиши
Вазоконстрикция
Хемотаксис
Плазма 
экссудацияси
Ўпка 
паренхималари 
қисқариши
Иммун жавобда 
иштирок этиш
Ацетил-
трансфераза
Гидролаза
Глутатион-S-
трансфераза
γ-Глутамил-
транспептидаза
Простагландин 
-
синтаза
Простациклин 
-
синтаза
Тромбоксан -
синтаза


 
26.2-жадвал. Арахидон кислотасининг метаболитлари, уларнинг дори воситалари ва 
синтетик унумлари, уларнинг биосинтези ва рецепторларининг блокаторлари. 
Эндоген 
лигандлар 
Эндоген 
лигандлар 
препраратла
ри 
Эндоген 
лигандларни
нг синтетик 
унумлари 
Циклооксигеназа 
(ЦОГ) 
ингибиторлари 
Бошқа 
ферментлар 
ингибиторлари 
Рецептор 
блокаторлари 






Простагландин F
2α 
Простагландин E

Простагландин E
1
Динопрост 
Динопростон 
Апростадил 
Карбопрост 
Мизопростол 
ЦОГ-1 
ингибиторлари 
ацетилсалицил 
кислотаси кичик 
дозаларда ЦОГ 1-
2 ингибиторлари 
ацетилсалицил 
кислотаси 
Ибупрофен, 
Диклофенак-
натрий, 
Индометацин, 
Пироксикам, 
ЦОГ-2 
ингибиторлари 
Целекоксиб 
Простатциклин 
(ПГI
2

Eпопростено
л 
Тромбоксан 
(ТХА
2

ЦОГ-1 
ингибиторлари 
ЦОГ-1-2 
ингибиторлари 
Тромбоксансин
тетаза 
ингибиторлари 
Дазоксибен 
Тромбоксан 
рецепторлари 
блокаторлари 
Далтробан 
Лейкотриенлар 
(цистеинил-
лейкотриенлар; 
CysLT) 
5-липокси-
геназа 
ингибиторлари 
Зилеутон 
Лейкотриен 
рецепторлари
нинг (CysLT
блокаторлари 
Зафирлукаст 
Стероид тузилишга эга бўлган яллиғланишга қарши воситаларга 
глюкокортикоидлар тааллуқлидир. Уларнинг яллиғланишга қарши таъсир механизми 
асосида цитокинлар (интерлейкин-1, альфа ўсма некрози омили) ҳосил бўлишини 
сусайтириш асосий ўрин тутади. Шунингдек, глюкокортикоидлар арахидон 
кислотасининг ҳосил бўлиши учун зарур бўлган фосфолипаза А

фаоллигини кучли 
сусайтириш билан боғлиқ (26.2-схема). Глюкокортикоидлар фосфолипазага бевосита 
таъсир кўрсатмайди, балки эндоген протеинлар липокортинларнинг (синоними – 
аннексинлар) синтези ва ажралишига имконият яратади. У эса ўз навбатида 
фосфолипаза А
2
ферментини сусайтиради. Глюкокортикоидлар арахидон 
кислотасини ҳосил бўлиши даражасида таъсир этишларини ҳисобга олганда уларнинг 
яллиғланишга қарши таъсирларини юзага чиқишидан нафақат простаноидлар, балки 
оксикислоталар ва лейкотриенлар, шунингдек ТФО ни синтезини сусайиши ҳам 
аҳамиятга эга (26.1-схемага қаранг)
1
. Глюкокортикоидлар фармакодинамикаси 
ҳақида кенгроқ маълумотлар учун 20, 20.5-бобларга қаранг.
1
Бундан ташқари глюкокортикоидлар ЦОГ-2 нинг индукция даражасини сусайтиришлари ҳақида 
маълумотлар мавжуд. Бу ушбу фермент транскрипциясини фаоллаштирувчи махсус оқсилнинг (АР-1) 
сусайиши ёки тегишли генга таъсир кўрсатиш билан боғлиқдир. 


Ностероид тузилишли яллиғланишга қарши воситаларга циклооксигеназа 
фаоллигини сусайтирувчи ва шу туфайли простаноидлар (простагландинлар ва 
тромбоксан) биосинтезини сусайтирувчи бирикмалар мансубдир. Сўнгги йилларда 
циклооксигеназанинг камида икки хили 1- ва 2- типи мавжуд эканлиги аниқланган. 
Циклооксигеназа-1 (ЦОГ-1; CОХ-1)
1
одатий физиологик ҳолатларда ҳам ишлаб 
чиқарилади ва организмда простаноидлар ҳосил бўлишини бошқаради. 
Циклооксигеназа-2 (ЦОГ-2) ишлаб чиқарилиши эса кўп жиҳатдан яллиғланиш 
жараёни билан боғлиқ
2
. Шу туфайли циклооксигеназанинг турли типларига таъсир 
этувчи моддаларни яратиш бўйича изланишлар олиб борилган. ЦОГ-2 
ингибиторларини яратиш энг кўп қизиқиш уйғотади, чуки улар яллиғланишни 
бартараф этиш билан бир қаторда физиологик аҳамиятга эга бўлган (яллиғланиш 
билан боғлиқ бўлмаган) простаноидлар биосинтезини сусайтириш билан боғлиқ 
кўпгина ножўя таъсирларнинг ривожланиш хавфини камайтиради. Дастлабки ЦОГ-2 
ни танлаб сусайтирувчилар яратилган ва клиник синовлардан ўтган, шу сабабли 
ностероид тузилишга эга бўлган яллиғланишга қарши воситаларни қуйидагича 
таснифлаш мақсадга муофиқдир (схема 26.3). 
1
Инглизча адабиётларда қабул қилинган қисқартма (cyclooxygenase
2
Аммо ЦОГ-2 яллиғланиш бўлмаса ҳам МНС, буйраклар, суяклар, репродуктив аъзоларда, баъзи 
ўсмаларда ҳосил бўлади. 



Download 1.09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling