Yalpi talab va yalpi taklif modelida makroiqtisodiy muvozanat

Yalpi talab va yalpi taklif tushunchasi.



Yalpi talab - bu iqtisodiyotda ishlab chiqarilgan barcha tayyor mahsulot va xizmatlarga bo'lgan talabning umumiy miqdorining o'lchovidir. Yalpi talab odatda ma'lum bir narx darajasida va vaqt oralig'ida ushbu tovarlar va xizmatlarga almashtirilgan pulning umumiy miqdori sifatida ifodalanadi.

asosiy xulosalar:

Yalpi talab iqtisodiyotda ishlab chiqarilgan barcha tayyor mahsulot va xizmatlarga bo'lgan talabning umumiy miqdorini o'lchaydi.
Yalpi talab ma'lum bir narx darajasida va vaqt oralig'ida ushbu tovarlar va xizmatlarga sarflangan pullarning umumiy miqdori sifatida ifodalanad.
Yalpi talab barcha iste'mol tovarlari, ishlab chiqarish tovarlari , eksport, import va davlat xarajatlaridan iborat .



1-rasm Yalpi talab egri chizig’i( AD )
Yalpi talab makroiqtisodiy atama bo'lib, uni yalpi ichki mahsulot (YaIM) bilan solishtirish mumkin. YaIM iqtisodiyotda “ishlab chiqarilgan” tovarlar va xizmatlarning umumiy miqdorini ifodalaydi, yalpi talab esa ushbu tovarlarga bo'lgan talab yoki istakdir. Yalpi talab va YaIM odatda birga ortadi yoki kamayadi.
Yalpi talab yalpi ichki mahsulotga faqat uzoq muddatda narxlar darajasiga moslashtirilgandan keyin teng bo'ladi . Qisqa muddatli yalpi talab inflyatsiyani to'g'irlashsiz yagona nominal narx darajasi uchun jami ishlab chiqarishni o'lchaydi. Amaldagi metodologiyalar va turli komponentlarga qarab hisob-kitoblarda boshqa o'zgarishlar bo'lishi mumkin.
Yalpi talab barcha iste'mol tovarlari, ishlab chiqarish tovarlari, eksport, import va davlat xarajatlari dasturlaridan iborat. Barcha o'zgaruvchilar, agar ular bir xil bozor qiymatida savdo qilsalar, teng deb hisoblanadi.
Yalpi taklif- bu malum bir muddat oralig’ida butun ishlab chiqaruvchilar tomonidan iste’molchilarga taklif qilingan mahsulotlar yig’imdisi deb olishimiz mumkin¹.¹
Yalpi taklif, shuningdek, umumiy ishlab chiqarish sifatida ham tanilgan, ma'lum bir davrda ma'lum bir umumiy narxda iqtisodiyotda ishlab chiqarilgan tovarlar va xizmatlarning umumiy taklifidir. U yalpi taklif egri chizig'i bilan ifodalanadi, u narx darajasi va firmalar taqdim etishga tayyor bo'lgan mahsulot miqdori o'rtasidagi bog'liqlikni tavsiflaydi
Asosiy xulosalar:
Muayyan davr uchun ma'lum bir narx nuqtasida ishlab chiqarilgan jami tovarlar yalpi taklifdir.

Yalpi taklifning qisqa muddatli o'zgarishlariga talabning o'sishi yoki kamayishi ko'proq ta'sir qiladi.
Yalpi ta'minotdagi uzoq muddatli o'zgarishlarga eng ko'p yangi texnologiya yoki sanoatdagi boshqa o'zgarishlar ta'sir qiladi.


2-rasm. Yalpi taklif egri chizig’i( AS )
Chizmada korinib turibdiki yalpi taklif chizig’i onga va tepaga qarab siljiydi. AS ning oshishiga malm bir sabablarni olishimiz mumkin. Misol qilib aholi daromadlarining kotarilishi albatta taklifga ham tasir korsatmasdan qolmaydi.
Aloxida tovarlar va xizmatlar bozoridagi bunday bogliklik talab va taklif modeli yordamida tadkik kilinishini yaxshi bilamiz. Ammo makroko`lamda milliy ishlab chikarish xajmining o`zgarishi bilan birga baxolar umumiy darajasining o`zgarishi o`rtasida bogliklikni tadkik kilish, nima uchun milliy ishlab chikarish xajmi ayrim davrlarda barkaror o`sishi, ba`zi davrlarda esa pasayib ketishni izoxlab berish uchun bu modellardan foydalanib bo`lmaydi.
Bu vazifani bajarish uchun yalpi talab - yalpi taklif (AD-AS aggregate demand- aggregate supply) modelidan foydalanamiz.
Bu modelda yalpi taklif, baxolarning umumiy darajasi kabi agregat ko`rsatkichlaridan foydalaniladi.
Makroiktisodiyotda AD-AS modeli ishlab chikarish xajmlari va baxolar darajalarining tebranishlarini xamda ular o`zgarishining okibatlarini o`rganish uchun bazaviy model bo`lib xisoblanadi. AD-AS modeli yordamida davlat iktisodiy siyosatining turli variantlari tasvirlab berilishi mumkin.

2.