Yan Amos Komenskiyning pedagogik tizimi

go’daklik 
bolalik 
o’smirlik 
yetuklik 

---

Ta’lim 
jarayoni ham
4 ga 
bo’linadi 
maktabgacha 
tarbiya 
boshlang’ich 
ta’lim 
o’rta ta’lim 
oliy ta’lim 

---

Umumta’lim g’oyasi. Komenskiy yashagan davrda 
hammani o’qishga tortish shart emas, qobiliyatli kishigina 
o’qishi kerak, degan g’oya mavjud edi. Komenskiy esa 
o’qishga hammaning tortilishini, hamma o’z ona tilida umum 
boshlang’ich ta’lim olishi kerakligini uqtiradi. Umumta’lim 
to’g’risida gapirganda ayollarni ham hisobga oladi. O’sha 
davrda xotin-qizlar uchun o’qish juda katta muammo edi, 
shunga qaramay, u bu masalani ilgari surdi. 
Komenskiyning pedagogik nazariyasining yana bir 
qimmatli tomoni o’quvchilar bilim olish tushunchasiga ega. 
Oynani qanchalik chang bosgan bo’lsa ham, baribir kishi o’z 
aksini ko’rishi mumkin, albatta, toza oyna kishi aksini toza 
ko’rsatadi. O’qituvchining vazifasini oynadagi changni artib 
tashlash, ya’ni bilimni bola ongiga yetkazish, ani aqliy 
tomondan o’stirishdir, degan edi.

---

Komenskiy o’z asarlarida tarbiyaning 
maqsadini ko’rsatadi. Tarbiyaning 
maqsadi kishini mangulik dunyosiga 
tayyorlashdan iboratdir. Buni uch xil 
tarbiya orqali amalga oshirish mumkin: 
Aqliy tarbiya. 
Axloqiy tarbiya. 
Diniy tarbiya. 

---

Bu maqsad bolaning tug’ilganidan to 24 yoshigacha amalga oshadi, bu davr 
ichida bola to’rt maktabni o’qib tugatishi, har birida 6 yil o’qishi kerak, deb 
hisoblaydi. Komenskiy o’zining «Buyuk didaktika» asarida maktabda 
o’qitish tizimini amalga oshirishda quyidagi didaktik tamoyillarga amal 
qilishni tavsiya etadi. 
Ko’rsatmalilik tamoyili; 
Onglilik tamoyili; 
Izchillik va tizimlilik tamoyili; 
Mashq qilish, bilim va 
malakalarni puxta egallash 
tamoyillari.