Янги даврда ғазал жанрининг тарақҚиёт тамойиллари

 
17 
aylangan, ilgari yer obrazi uchun tashqi go‗zallikning o‗zi kifoya edi, endilikda 
uning ichki olami ham tashqi ko‗rinishiga mos kelishi lozim. 
Oy yuzing qora chimmat zulmidan quturtirgil, 
 Chiq qorong‘i turmushdan, nur ichida javlon qil. 
 Sen qachon maorifning dargohiga yo‘l topsang, 
 Nurlarin olib ko‘zga surmayi sulaymon qil.
1
 
Yor bilan birga an‘anaviy tarzda uning chiroyini ochib berishda 
qo‗llanadigan surma maorif nurini o‗rnida qo‗llanadi. Shu o‗rinda shoir ishlatgan 
mafhum o‗z o‗rnida qo‗llanganini ko‗ramiz. Aslida surma nafaqat ko‗zga chiroy 
beradi, balki ko‗z nurini ham ravshanlashtiradi. Ilm esa inson hayotidagi umr 
yo‗lini charog‗on etadi. Yuzaki qaraganda shaklbozlik ustuvordek ko‗ringan bu 
g‗azaldagi mafhum uning badiiyligini oshirib, janrning ―yangi hayoti‖ga o‗sha 
kunlardanoq asos solinganligini ko‗rsatadi. Ilm islomda Ollohni tanish vositasi
sifatida qaraladi. Shu nuqtai nazardan olib qaralganda ham ushbu g‗azal mumtoz
an‘analarga hamohang tarzda yaratilganini ko‗ramiz. Ma‘no- mavzusi 
ma‘rifatchilik bo‗lgan bu g‗azalga o‗sha zamona muammolari; johillik, loqaydlik, 
ilmsizlik qo‗shilib, g‗azal o‗z zamonasida dolzarbligini saqlagan. Bu holat ―oy 
yuz‖li ma‘shuqa obraziga ilmli bo‗lishdek katta mas‘uliyat yuklagan. 
―Shu narsa diqqatga sazovorki, klassik adabiyot an‘analarini yangi tarixiy 
sharoitda davom ettirish va rivojlantirish ishida yoshlar ayniqsa jonbozlik 
ko‗rsatdilar‖ deb ta‘kidlaydi N.Karimov.
2
60-yillarga kelib aruzga, g‗azalga 
bo‗lgan munosabat bir qadar yumshadi. Xuddi shu davrda she‘riyatiga g‗azalnavis 
sifatida E.Vohidov kirib keldi. Uning va yuqorida nomlari keltirilgan bir qator 
ijodkorlarning ijodi g‗azal janri o‗zbek adabiyotining keyingi taraqqiyotida aruzga 
munosabat loqayd emasligining isbotladi. 
Uning quyidagi misralari shoirning, bir tomondan, aruzda, g‗azal janrida ijod 
qilishdan 
hadiksirab 
turganini 
ifoda 
etsa, 
ikkinchi 
tomondan, 
zamondoshlarimizning bunga munosabatidan cho‗chiydigandek tuyuladi: 
Istadim sayr aylamoqni men g‘azal bo‘stonida, 

1
O‗zbek she‘riyati antologiyasi.-T., O‗zSSR Davlat Badiiy adabiyot nashriyoti. 5 tomlik. T.4.-B.37 

2
Karimov N. O‗zbek adabiyotida janrlar tipologiyasi va uslublar rang-barangligi.-T., ―Fan‖. 1983. –B-105 

---